Achter de schermen bij cao-onderhandelingen: zo gaan die in hun werk

Regelmatig komt dit soort berichten voorbij: 'vakbond in gesprek over een nieuwe cao', 'onderhandelingen tussen bonden en bedrijf X hervat', 'nog altijd geen akkoord bereikt over nieuwe looneisen', enzovoort, enzovoort.

Vakbonden versus NS 

Er wordt wat af onderhandeld in Nederland. De onderhandelingen tussen de NS en de (spoor)vakbonden zijn het meest bekende voorbeeld, vandaag gaan de partijen weer met elkaar om tafel om te praten over de nieuwe cao.

Kort gezegd: het personeel wil meer geld, de NS vindt de eisen te hoog. Ondertussen wordt er weer gestaakt, net als eind augustus. Het treinverkeer ligt morgen en volgende dinsdag en donderdag nagenoeg plat.

Stoer doen

Dat voert de druk lekker op, zou je denken. Maar volgens Tim Masselink, onderhandelingsexpert en voorzitter van de Nederlandse Beroepsvereniging voor Onderhandelaars, is staken niet echt een goed idee. "Als je te vaak staakt, raak je de sympathie kwijt van de samenleving en daardoor zit de NS vervolgens veel sterker aan de onderhandelingstafel."

Door te staken laten vakbonden vooral zien dat ze 'stoer' zijn, aldus Masselink. "De achterban is daar vaak blij mee. Je wil laten zien dat je als een leeuw hebt gevochten."

Je zag dat laatst nog bij de gesprekken tussen Rutte en Kaag, geeft Masselink als voorbeeld. "Zij hadden tot half 6 's ochtends zitten onderhandelen over de begroting. Dan denkt men 'zooo, die zijn tot het uiterste gegaan', maar onderzoek laat zien dat dat helemaal geen betere resultaten oplevert."

Terwijl het in den beginne constructiviteit is wat de klok slaat. "Voordat de onderhandelingen beginnen vragen we aan onze leden wat zij belangrijk vinden", vertelt José Kager van de FNV, de vakbond die ook betrokken is bij de NS-onderhandelingen (al kan Kager niets over de huidige onderhandelingen zeggen). "Vervolgens komen wij met een voorstellenbrief voor de werkgever. Dat kun je zien als een soort eerste bod."

Het bedrijf, of de organisatie of sector, reageert daar op en vervolgens gaat men fysiek aan tafel, het échte onderhandelen begint. Er worden meerdere rondes gepland, want vaak zijn de partijen er na één ronde nog niet uit.

Achterkamertje

Men spreekt vaak af bij de werkgever, bij de bracheorganisatie, of op neutraal terrein. Wie er precies aan tafel zitten verschilt per situatie, vertelt Kager. "Als het gaat om een heel sectoroverleg van, bijvoorbeeld de metaalwerkgevers, komen zij met een hele onderhandelingsdelegatie en wij ook. Dan zitten er al gauw twintig mensen aan tafel."

Het kan ook zijn dat alleen de FNV-bestuurder aan tafel zit en dat er nog kaderleden (van de vakbond) aanwezig zijn in een achterkamertje. "Dan loopt de bestuurder soms naar de leden voor ruggespraak." De lunchpauze valt vaak samen met een schorsing, waarin beide partijen met hun achterban overleggen. Van gezellig samen broodjes eten is dus geen sprake

Hiërarchie

Wie aan tafel zit en wanneer is heel belangrijk, zegt onderhandelingsexpert Masselink. Partijen spreken normaal gesproken goed af wie er komt, ook qua hiërarchie. "Het is raar als de ene partij zijn directeur stuurt en de ander een beleidsmedewerker." En vooral niet meteen met die directeur beginnen, vindt Masselink.

'Escaleren naar boven' kan altijd nog. "Laat eerst de experts binnen je organisatie maar onderhandelen. Zij zitten goed in de materie, dan kan het echt over de nitty gritty details gaan."

Het spel spelen

Zeventig procent van onderhandelen zit in de voorbereiding. Goed weten wat jij en wat de ander wil. Masselink: "Hoe speel je vervolgens het spel? Wat zijn je 'need to gets' en wat kan je opgeven? Wat zijn de alternatieven?"

José Kager van de FNV: "Soms krijgen we misschien niet onze zin qua loonbod, maar hebben we wel voor elkaar gekregen dat meer mensen een vaste baan krijgen." Het onderhandelingsresultaat legt de FNV voor aan de leden. Wordt er positief gestemd dan ligt er een nieuwe cao. Bij een 'nee' wordt gekeken hoe de druk nog verder kan worden opgevoerd.

Staken is dan ook een optie; dat wordt niet lichtzinnig besloten en is gebonden aan regels. "Uiteindelijk is er altijd een resultaat. Een staking of stakingsdreiging levert heel vaak een beter akkoord op", zegt Kager. 

Onderhandelingsexpert Masselink ziet dat toch net iets anders. "Het dreigen met staken als last resort kan helpen om bij elkaar te komen, maar als je dan daadwerkelijk gaat staken en het heeft niet de gewenste impact dan heb je je kruit verschoten", zegt hij. "Het is maar de vraag of staken leidt tot de beste resultaten voor de achterban."

Waar gaat de NS-staking precies over? Dat zie je in onderstaande video: