Waarom een uitgebloeide reuzenberenklauw net zo gevaarlijk is als een bloeiende

De reuzenberenklauw vormt een grote bedreiging voor mens, dier én natuur met gevaren die veel verder reiken dan alleen pijnlijke blaren. Een probleem waar de reuzenberenklauwenbrigade van Natuurlijk Delfland (KNNV - Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) zich voor inzet.

Invasieve exoten

De reuzenberenklauw is 150 jaar geleden hierheen gekomen en is een zogenoemde invasieve exoot. De plant komt oorspronkelijk voor in het bergachtige gebied van Zuidwest Azië (de Kaukasus) maar is in Nederland destijds als sierplant geïntroduceerd en daarna op grote schaal verwilderd. Sinds 2017 staat ‘ie dan ook op de Unielijst en is bestrijding van de plant zelfs verplicht geworden binnen de Europese Unie.

“Exoten zijn planten of dieren die van oorsprong niet in Nederland voorkomen maar hier per ongeluk of opzettelijk naartoe gekomen zijn”, legt de voorzitter van Natuurlijk Delfland uit. “En sommige van die planten en dieren zijn ook nog invasief, wat betekent dat ze zich dusdanig makkelijk kunnen vermeerderen dat het schadelijk is voor andere soorten. Zo is niet alleen de reuzenberenklauw een probleem in veel gemeentes, ook bijvoorbeeld de Japanse duizendknoop en Amerikaanse rivierkreeften zijn invasieve exoten.”

Van invasie tot erosie en uitsterving

Wat er dan zo erg is aan die invasie van reuzenberenklauwen, los van het gevaar op pijnlijke brandblaren? Natuurlijk Delfland legt uit: “Doordat de plant zich zo sterk vermeerdert kunnen er bijna geen andere planten meer groeien op deze plekken.” Eén van de gevolgen hiervan is dat dieren die andere planten dan de reuzenberenklauw nodig hebben om te overleven hierdoor ook worden verdrongen. “Op de plekken waar we de reuzenberenklauwen hebben weggehaald zie je daaronder zelfs helemaal geen andere planten meer, alleen kale grond.” De oorspronkelijke beplanting wordt dus volledig weggedrukt door de reuzenberenklauw, waardoor zeldzame planten en dieren kunnen uitsterven.

“Uiteindelijk hebben mensen een grote biodiversiteit nodig om goed te kunnen leven en goede groenten en fruit te kunnen verbouwen. Maar omdat invasieve exoten die biodiversiteit bedreigen is het vanuit Europa nu ook verplicht om ze te bestrijden. Welke soorten in elk geval bestreden moeten worden staat op de Unielijst, al staat de Japanse duizendknoop daar nog niet op. En dat terwijl de gemeenten daar hun handen vol aan hebben.” De plant – die ook wel de ‘horrorplant’ wordt genoemd – groeit namelijk zelfs in funderingen, dwars door betonnen trappen en komt in sommige huizen zelfs door de vloer naar boven. Een enorme opgave én kostenpost om te bestrijden en repareren.

Toch is niet alleen de bedreiging van de biodiversiteit een probleem, ook speelt er nog een ander gevaar. “In de winter gaan alle reuzenberenklauwen dood, op de penwortel na. Vervolgens blijft er veel kale grond over en juist dát vormt een groot probleem. Omdat er geen andere planten meer zijn die met hun wortels de grond vasthouden kan deze grond gemakkelijk wegspoelen.” Oftewel: erosie. “Wanneer dit langs wegen gebeurt kan dat bijvoorbeeld weer problemen geven met het wegdek en ook oevers kunnen flink beschadigd raken.”

Verplichte bestrijding

Niet heel gek dus dat bestrijding van de plant binnen de EU verplicht is geworden. Volgens Natuurlijk Delfland werken gemeenten al hard aan het bestrijden van invasieve exoten. Maar wat nou als je als burger een reuzenberenklauw in je eigen tuin aantreft? Dan ben je in principe ook verplicht deze te bestrijden. Hoe je dat het beste kunt aanpakken? Natuurlijk Delfland legt uit: “Je zou eerst kunnen bekijken of het wel echt om een reuzenberenklauw gaat. Die lijken in eerste opzicht best veel op de gewone berenklauw, maar dat is geen invasieve exoot. De reuzenberenklauw is heel groot en kan wel drie tot vijf meter hoog worden. Ook kun je de reuzenberenklauw gemakkelijk herkennen aan de paarse vlekken op de stengels.”

Als dit het geval is kun je de reuzenberenklauw het beste laten weghalen door een expert, tuinman of iemand van de reuzenberenklauwbrigade. “Mocht je het zelf gaan doen, dan is het belangrijk om voorzichtig te werken. Een blaar van een reuzenberenklauw doet echt pijn, weet ik uit ervaring. Ook is hij erg giftig als je het toevallig in je mond krijgt én het is gevaarlijk voor je ogen. Trek dus kleding met lange mouwen, handschoenen waar het sap niet doorheen kan gaan en lange broekspijpen aan én draag een veiligheidsbril.” Dat laatste is essentieel, aangezien er bij het knippen van de takken sap rond kan spetteren.

“Knip allereerst de grote bladeren van de plant af met een takkenschaar of hak ze met een spade. Daarna kun je de hele plant afknippen. Het is hierbij belangrijk om de penwortel minimaal 20 centimeter onder de grond uit te steken of uit te graven. Doe de wortel en de bloemschermen of zaden in een vuilniszak en gooi het bij het restafval. De rest van de plant kun je in stukken knippen zodat hij niet alsnog doorgroeit. En houd vooral de volgende jaren daarna goed in de gaten of er geen nieuwe planten opkomen.”

Dat is dat, wat de plant betreft. Maar jijzelf als reuzenberenklauwbestrijder moet ook nog even door de wasstraat. “Je kunt het beste direct daarna gaan douchen, want je merkt niet altijd of het sap op je huid is gekomen. Het kan een tijdje duren voordat je er last van krijgt en dan is het eigenlijk al te laat.”

Te laat

Tref je een uitgebloeide reuzenberenklauw aan in je tuin, dan ben je volgens Natuurlijk Delfland eigenlijk al te laat om ‘m te bestrijden. “In dat geval kun je beter onthouden waar hij staat en in het voorjaar kijken of er jonge planten opkomen. Jonge planten zijn namelijk veel makkelijker weg te halen.” Spot je er eentje in het openbaar, dan kun je het ook bij de gemeente melden zodat zij er werk van maken.

Reuzenberenklauw is géén woonaccessoire

De droogbloementrend is al enige tijd weer helemaal terug en ook de trend om een gedroogde reuzenberenklauw als accessoire in een vaas te zetten is geliefd onder vele interieurliefhebbers. Toch waarschuwt reuzenberenklauwbrigade-vrijwilligster Aletta Boele ons hiervoor, aangezien deze trend eerder eens op het platform van RTL Wonen verscheen. En terecht, want ze legt uit: “Als je de gedroogde stengel afknipt en mee naar huis neemt ter decoratie, kun je een spoor van zaadjes achterlaten op de route naar huis. Hier komen in het voorjaar weer allemaal nieuwe planten uit, die zelf ook weer uitzaaien.” En dat wil niemand. Laten we het dus vooral op de gewone droogbloemen, verse bloemen of kamerplanten houden.

Reuzenberenklauwbrigade

Aletta Boele werkt dit seizoen voor het eerst mee als vrijwilliger bij de Reuzenberenklauwbrigade van Natuurlijk Delfland. “Elke maandagavond ga ik samen met een groepje andere vrijwilligers naar plekken in en rond Delft waar grote hoeveelheden reuzenberenklauwen staan.” Hier knippen of steken de vrijwilligers de enorme planten uit, om de invasieve exoten zo veel mogelijk terug te dringen en verdere verspreiding te minimaliseren.

En vooral dat laatste is een lastige opgave, aangezien ze zo ontzettend veel zaden bij zich dragen en deze na verspreiding wel zeven jaar kiemkrachtig blijven. Zeker wanneer de plant is uitgebloeid is het opletten geblazen wanneer je de plant om zeep helpt, want voor je het weet strooi je alle zaadjes in het rond. In feite is de uitgebloeide plant dus net zo gevaarlijk als de bloeiende plant die flinke brandblaren kan veroorzaken.

Voldoening

Een klus waar best wat risico’s aan vast zitten dus, maar dat houdt Aletta niet tegen. “Het is erg leuk werk. Het geeft veel voldoening omdat ik écht de vooruitgang zie op de plekken waar ons groepje werkt. Daarnaast is het natuurlijk ook erg gezellig, onderling maar ook met voorbijgangers. Als we langs fietspaden werken krijgen we van fietsers regelmatig aanmoedigingen. Het is fijn om te zien dat veel mensen wel begrijpen welke plant het is die we weghalen én waarom we dat doen.”

Zelf ook vrijwilliger worden?

Natuurlijk Delfland geeft aan nog volop helpende handen te kunnen gebruiken, onder andere in Delft, Rijswijk en Pijnacker. Meer informatie daarover vind je hier.

Fotocredits

• Headerfoto: MabelAmber - Pixabay
• Foto 2: ThiloBecker - Pixabay