Plassen op Koningsdag: zitten 10 euro, staan gratis – of bij iemand thuis
Koningsdag is voor veel mensen dé feestdag van het jaar, maar ook een dag vol plaspauzes. In grote steden kom je een aantal opmerkelijke toiletregels tegen: urinoirs zijn gratis, maar wie een zittoilet nodig heeft, moet vaak betalen. Dit roept vragen op over het toiletbeleid, vooral als je bedenkt dat vrouwen en kinderen vaak gebruikmaken van deze plekken.
In Arnhem, waar het Oranjefeest ook weer losbarst, staan de welbekende plaskruizen op veel plekken in de stad én ze zijn gratis. Voor een zittoilet betaal je 1 euro per keer. Wil je onbeperkt gebruik maken van de twee dixi-pleinen? Dan kost dat 10 euro.
Dat roept vragen op: waarom betaal je wél als je moet zitten, maar niet als je kunt staan? Uit onderzoek blijkt dat de huur voor een normale 'zit-dixi' 173 euro per week is, en voor een plaskruis 216 euro. De kosten voor de huur van deze toiletten worden alleen doorberekend aan de zittende bezoeker.
Sander Wind, projectleider van het evenement in Arnhem, over de toiletlocaties: "De gemeente zet sinds jaar en dag overal toiletten neer. Dan hebben we ook nog een aantal betaalde toiletlocaties, voor invaliden maar ook voldoende damestoiletten. Er staan mensen bij om het in de gaten te houden. Er wordt namelijk veel gedronken, dus je wilt ook dat het ordentelijk gaat."
Een nieuwe trend in grote steden is het thuistoilet. Bewoners in de binnenstad stellen hun toilet, gratis of voor een kleine bijdrage, open voor feestvierders. Winkelketen HEMA speelt hier slim op in door gratis thuistoiletpakketten aan te bieden in de steden Doetinchem, Amsterdam, Groningen, Haarlem, Utrecht, Den Bosch, Tilburg, Zwolle, Arnhem en Den Haag. De pakketten bevatten handige spullen als wc-papier, schoonmaakdoekjes, een wc-borstel en maandverband, zodat mensen die hun wc ter beschikking stellen snel weer een fris toilet hebben.
Risico's
Maar hoewel dit voor de feestvierders een uitkomst is, waarschuwt projectleider Wind wel voor de risico’s: "Het is natuurlijk wel een drinkende menigte. Wij als stichting zijn daar wel op ingespeeld, maar als particulier ben je dat misschien minder. Je weet nooit wat je in huis haalt. Je zou niet willen dat je huis wordt leeggeroofd, of dat iemand de inhoud van zijn maag eruit gooit. Veiligheid is heel belangrijk. Ik zeg: doe het niet."
Legaal is het wel. Handhaver Michel (achternaam bekend bij de redactie) van de gemeente Utrecht laat weten: "Er is geen controle op mensen die hun thuistoilet openstellen voor feestvierders. Er zijn ook geen regels aan verbonden."
"Toiletten moeten net zo vanzelfsprekend zijn als prullenbakken of EHBO"
Geerte Pienings, plasrecht-activist, weet als geen ander hoe belangrijk goede toiletvoorzieningen zijn. Haar betrokkenheid begon toen ze in Amsterdam een boete kreeg voor wildplassen toen de openbare toiletten gesloten waren. Volgens de rechter had ze gebruik kunnen maken van een sta-urinoir. Sindsdien strijdt ze voor meer openbare toiletten voor iedereen. Pienings: "Het is fijn dat mensen hun toilet openstellen, maar dat is niet de oplossing voor de lange termijn. Al kan het sommigen wel echt uit de brand helpen op dit soort dagen. Het laat zien dat we elkaar willen helpen".
Volgens cijfers van de gemeente Amsterdam staan er tijdens Koningsdag 2025 44 urinoirs tegenover slechts 15 zittoiletten en 4 gehandicaptentoiletten in de omgeving van het Centraal Station. "Zeker tijdens Koningsdag of andere grote evenementen is het tekort aan openbare toiletten een groot probleem. Het laat zien dat we elkaar willen helpen", zegt Pienings. "Toiletten moeten net zo vanzelfsprekend zijn als prullenbakken of EHBO-posten. Regel het gewoon goed: genoeg zittoiletten, schoon en toegankelijk voor iedereen."
In Den Bosch werd rondom de carnavalsfestiviteiten een vrouwenurinoir uitgeprobeerd. Hoe dat beviel, zie je in deze video:
