ING: Chinese nieuwe zijderoute bedreiging voor Schiphol
De nieuwe zijderoute tussen China en Europa gaat de positie van Nederland als handelspoort naar Europa ingrijpend veranderen. Voor de Rotterdamse haven blijft de impact beperkt, maar vooral voor luchthaven Schiphol zal de route een geduchte concurrent worden.
Dat concludeert het economisch bureau van ING na onderzoek naar de nieuwe zijderoute. In die route, een (spoor)verbinding over land van China naar Europa, heeft de Chinese regering miljarden geïnvesteerd over de afgelopen jaren. Volgens ING wordt het voor Nederland wennen dat we niet meer een toegangspoort naar Europa zijn, maar deels een eindstation worden.
Vervoer over spoor is sneller dan vervoer over zee en goedkoper dan vervoer door de lucht. De CO2-uitstoot per trein is bij treinvervoer op elektriciteit en diesel fors lager dan bij vliegtuigen en maar iets hoger dan vervoer over zee, concluderen de onderzoekers van ING.
Oude karavaanroute
De klassieke zijderoute was een netwerk van karavaanroutes door Azië die uiteindelijk uitkwamen in Europa. De routes waren al in gebruik in 115 voor Christus, al zijn Chinese ontdekkers al in 300 voor Christus doorgedrongen tot Afghanistan en Iran.
De verbindingen strekten zich uit over een lengte van 11.000 kilometer. Via die route kwam het destijds zeer kostbare zijde maar ook talloze producten van Azië naar Europa.
In de middeleeuwen raakten de handelsroutes over land in verval. Vooral doordat de zijdeproductie dichterbij werd gehaald en de opkomst van de scheepvaart.
Een gordel, een weg
In 2013 kondigde de Chinese president Xi Jingping het 'One Belt One Road'-initiatief aan. Dat is een enorm infrastructureel project waarbij 68 landen betrokken zijn. De 'gordel' staat voor de landroutes, de 'weg' voor de scheepsroutes.
Het bestaat aan de ene kant uit een spoornetwerk over land naar Turkije, West- en Oost-Rusland, Pakistan, Singapore om daar in te haken op de Europese spoornetwerken. Aan de andere kant is er een route over zee via Singapore naar de Middellandse Zee.
De Chinese overheid pompt enorme subsidies in het project. Er is al ruim 210 miljard dollar in geïnvesteerd door China. Morgan Stanley schat dat de totale kosten ruim boven het biljoen dollar zullen uitkomen, terwijl anderen uitkomen op 8 biljoen dollar. Nu zijn er al miljarden dollars in geïnvesteerd.
Klein aandeel per trein, hoge waarde
In 2017 werden er ongeveer 200.000 standaard containerladingen (twenty foot equivalent unit, TEU) vervoerd over de drie spoorroutes tussen China en Europa. De eerste treinen reden in 2011, maar de verwachting voor de komende jaren is dat het aantal containers met dubbele cijfers zal blijven groeien.
Op de totale goederenstroom is het aandeel van de trein nog klein. Het gaat om ongeveer 1 tot 2 procent van de totale stroom van 15 miljoen TEU. In volume is dat vrij weinig, maar de totale handelswaarde ligt wel veel hoger. Dat komt doordat bulkgoederen per schip vervoerd blijven worden, terwijl veel consumentenproducten eerder per trein of vliegtuig worden verstuurd.
CO2-uitstoot
Bedrijven maken de keuze hoe ze een product vervoeren op basis van drie belangrijke criteria: snelheid, transportkosten en CO2-uitstoot. Producten met het vliegtuig van Europa naar Chengdu middenin China sturen pakt vaak vier tot zes keer zo duur uit dan met de trein.
Als we naar een vracht van 12.000 kilo kijken stoot vervoer over de nieuwe zijderoute bijna 20 keer minder CO2 uit dan luchtvervoer. Van Rotterdam tot Shanghai is de uitstoot per container door het enorme schaalvoordeel veel minder dan bij het spoor, onder meer omdat containerschepen langzaam varen om zo brandstof te besparen.
Omdat het product ook naar en van de havens vervoerd moet worden komt de uitstoot van CO2 uiteindelijk vrijwel gelijk uit bij trein en schip.
Wat kost een container van leverancier tot afnemer?
Een 40-voets zeecontainer (2 TEU) moet van Nederland naar Chengdu. We gaan uit van 5 procent kapitaalkosten en een gewicht van 12.000 kilo. Transportkosten inclusief natransport en subsidie:
Zeevervoer: 3000 euro
Zijderoute: 4000 euro (inclusief subsidie)
Luchtvervoer: 2,2 euro per kilo = 26.400 euro
Concurrentie voor Schiphol
Toch wordt niet verwacht dat de Zijderoute direct concurrentie oplevert voor de havens van Rotterdam en Antwerpen. Vervoer per schip is veel goedkoper, maar het duurt ook veel langer. Producten die een hoge waarde per kilo hebben, mode- of seizoensgebonden zijn zoals kleding, vallen onder e-commerce of bederfelijk zijn, moeten snel vervoerd kunnen worden.
De ING vermoedt dat West-Europese luchthavens als Frankfurt en Schiphol dat binnenkort kunnen gaan merken. In 2017 kwam 20 procent van de luchtvracht op Schiphol uit China en Hong Kong. Wel merken de onderzoekers op dat de ene vervoersoptie de andere niet uit hoeft te sluiten en dat het te verwachten is dat de opties gecombineerd worden.