Handelsconflict sleurt Nederland mee, economie 'in blessuretijd'

De schrik op de beurzen zit er goed in, na de flinke verliezen van maandag. Afgelopen maand klom de AEX-index nog gestaag richting de 600 punten, een stand die sinds het begin van de eeuw niet meer gehaald is.

Maar die rally is nu ten einde. Een harde brexit dreigt, de Duitse industrie krimpt en tot overmaat van ramp beschuldigt het Amerikaanse ministerie van financiën China ervan dat het zijn munt devalueert om oneerlijk handelsvoordeel te krijgen.

Dat laatste is een serieuze escalatie van de handelsoorlog tussen beide landen, waarbij China en de VS elkaar steeds hogere handelstarieven opleggen. Het conflict heeft grote gevolgen voor de wereldhandel, dus ook voor de Nederlandse economie.

Nederlandse bedrijven geraakt

Er zijn twee manieren waarop de handelsoorlog de Nederlandse economie raakt. Ten eerste kopen Chinese en Amerikaanse bedrijven minder spullen bij Nederlandse bedrijven, omdat zij als gevolg van de tarieven minder geld te besteden hebben. 

Ten tweede exporteren sommige Nederlandse bedrijven hun producten via China naar de VS, bijvoorbeeld omdat er in China belangrijke onderdelen worden geproduceerd. Die bedrijven krijgen direct te maken met de handelsbarrières. Vooral de maakindustrie heeft last van de oplopende tarieven, omdat zij meer dan de dienstensector afhankelijk is van de export.

Een belangrijke indicator voor hoe het gaat in de industrie is de inkoopmanagersindex van onderzoeksbureau IHS Markit. Die wordt door economen gebruikt om te voorspellen welke kant het opgaat met de economie. In Nederland wijst de index nog net op groei, maar in de eurozone als geheel is al sinds begin van dit jaar sprake van recessie.

 

Consumenten hebben genoeg geld

De reden dat de economie als geheel groeit, zijn de goede prestaties in de dienstensector. Die moet het namelijk veel meer hebben van consumentenbestedingen in het binnenland. En dat zit vooralsnog wel goed.

"De inflatie is laag, de lonen groeien door tekorten op de arbeidsmarkt, en tegelijkertijd worden er nog steeds mensen aangenomen", zegt econoom Bert Colijn van ING. "Consumenten hebben dus genoeg te besteden, en daar profiteert de dienstensector van."

Dat is een opvallende combinatie, want als de industrie in een recessie raakt, volgt normaal gesproken al snel de rest van de economie. Terwijl die nu al een halfjaar stug doorgroeit. "Normaal gesproken zouden we de maximumtermijn nu wel overschreden hebben", zegt Colijn. "We zitten in blessuretijd."

Banen als investering

Het is niet helemaal duidelijk waarom de dienstensector dit keer doorgroeit, terwijl de industriemotor hapert. Maar volgens Colijn kan het te maken hebben met jaren van lage loongroei, en de steeds flexibeler arbeidsmarkt.

"Het kan daardoor voor bedrijven goedkoper zijn om extra personeel aan te nemen, dan om grote investeringen te doen in bijvoorbeeld nieuwe machines. Want in zware tijden kun je makkelijk van je personeel af, maar niet zo makkelijk van je machines."

Als dat gebeurt zal de werkloosheid stijgen en zullen dienstenbedrijven gaan merken dat consumenten minder besteden. Maar voorlopig is daar geen sprake van. Hoewel de eerste signalen van een afkoelende arbeidsmarkt te zien zijn, is de werkloosheid in Europa lager dan ooit en neemt die vooralsnog alleen maar verder af.

Colijn blijft daarom redelijk optimistisch over een oplossing. "Als er een politieke oplossing komt voor het handelsconflict, geeft dat de industrie weer lucht. Dat zou het begin van een opleving kunnen zijn. Als dat voor het einde van het jaar gebeurt, en de dienstensector blijft sterk presteren, dan kijken we later misschien terug op deze tijd als simpelweg een groeivertraging, in plaats van de recessie die nu dreigt."

 

Klein duwtje voldoende

Niet iedereen is zo optimistisch. "De economische groei in de eurozone zit al in de buurt van de 0%. Dan is een klein duwtje nodig voor negatieve groei", zegt econoom Nico Klene van ABN Amro.

In de officiële prognoses voor de Nederlandse economie houdt ABN weliswaar rekening met een economische groei van 1,1% voor volgend jaar. Maar daar zitten de laatste ontwikkelingen van de handelsoorlog nog niet in meegenomen. Een devaluatie van de Chinese yuan zou die prognose best eens kunnen beïnvloeden, denkt Klene. "En dat is dan vanzelfsprekend niet positief."

Overheid kan dempen

Behalve de industrie en de dienstensector is er nog een derde speler die de economie kan beïnvloeden: de overheid. Door extra geld uit te geven, of de belastingen te verlagen, kan het kabinet de economie een zetje geven.

Laat dat nu net zijn wat het huidige kabinet in het regeerakkoord heeft afgesproken. Opvallend genoeg slaagde het kabinet er niet in om zoveel extra uit te geven als gehoopt, zegt Klene. "Dat kan alsnog gebeuren als de arbeidsmarkt ontspant, doordat de industrie minder mensen aanneemt. Dan kan de overheid makkelijker geld uitgeven door mensen aan te nemen, en zo indirect de economie stimuleren."