Stapelen met potjes: zo komen politieke partijen aan geld
Met de ophef over gerommel met de partijfinanciën binnen het Forum voor Democratie ligt de financiering van politieke partijen weer onder een vergrootglas. De partijkassen worden gevuld door het opeenstapelen van allerlei potjes geld. Wie slim is kan een aardig bedrag bij elkaar schrapen.
Een belangrijke bron van inkomsten van politieke partijen is het lidmaatschapsgeld. Dat zorgt bij veel partijen voor ongeveer de helft van de inkomsten. De verschillen zijn groot. Bij de PvdA leverde dat in 2017 4.558.247 euro op, bij de Partij voor de Dieren was dat in hetzelfde jaar 320.000 euro.
Salarisafdrachten
Sommige partijen werken met salarisafdrachten, waarbij de volksvertegenwoordigers een deel van het salaris (voor een Tweede Kamerlid 107.000 euro bruto per jaar) in de partijkas storten.
De SP gaat hier het verst mee: daar wordt het volledige salaris aan de kas gedoneerd waarna volksvertegenwoordigers een modaal salaris van de partij krijgen. Ook bij GroenLinks, de PvdD en de PvdA werkt men met salarisafdracht.
Overheidssubsidie
Een andere belangrijke bron van inkomsten voor partijen is subsidie vanuit de overheid. Iedere partij die aan de voorwaarden voldoet krijgt een bedrag 181.947 euro, staat in de Wet financiering politieke partijen. Per Kamerzetel komt daar nog eens 52.773 euro bij.
Ook voor de leden ontvangt een partij geld: voor alle partijen is een bedrag van bijna 2 miljoen euro beschikbaar. Dat wordt gedeeld door het aantal leden. In 2017 kwam het uit op 6,30 euro per lid.
Het bedrag dat de partijen krijgen bestaat dus uit drie onderdelen. Tel je die op dan kwam de VVD (33 zetels, 26.500 leden) uit op 2.264.592 euro. Bij de PvdA (9 zetels, 46.000 leden) kwam het uit op 1.639.913 euro. Forum voor Democratie ontving 325.051 euro.
PVV geen subsidie, want geen leden
Om subsidie te krijgen moet een partij aan een aantal voorwaarden voldoen. De partij moet zetels hebben in de Eerste en/of Tweede Kamer, en daarnaast moet een partij minstens 1000 leden hebben die jaarlijks minimaal 12 euro contributie betalen. De PVV (20 zetels) ontvangt bijvoorbeeld geen subsidie omdat Geert Wilders het enige lid is.
Die regel zou afgeschaft moeten worden, zegt Kars Veling, oud-fractievoorzitter van de ChristenUnie. Hij was lid van een commissie die in 2017 en 2018 onderzoek deed naar de financiering van politieke partijen. "Wij willen het hebben van leden aanmoedigen, en juist iets meer per lid geven als subsidie en minder per zetel. De grens van 1000 leden vinden we geen goede eis."
Volgens Veling bemoeit de staat zich anders teveel met de onafhankelijkheid van partijen. "Je moet wel voorwaarden hebben, maar als staat moet je terughoudend zijn. Het is niet slecht om een politieke partij een steuntje in de rug te geven."
Geld stapelen met andere instellingen
Partijen krijgen naast de basissubsidie nog meer geld. Als een politieke partij een politiek-wetenschappelijk instituut aanwijst, krijgt de partij daarvoor een basisbedrag van 127.789 euro en een bedrag van 13.135 euro per Kamerzetel van de partij. Het CDA ontving daarvoor bijvoorbeeld een bedrag van 331.410 euro.
Datzelfde geldt voor een jongerenorganisatie of een instelling voor buitenlandse activiteiten. Daarvoor is een bedrag beschikbaar dat wordt gedeeld door het aantal Kamerzetels. Zo kreeg D66 bijna 203.500 euro voor de buitenlandse instelling en kreeg Partij voor de Dieren 35.677 euro voor de jongerenorganisatie. FvD ontving iets meer voor de jongerenorganisatie: 37.779 euro.
Dat systeem zorgt altijd voor een paradox, zegt Veling. "Grote partijen krijgen nu meer geld, terwijl kleine partijen ook onderzoek moeten kunnen doen. Maar als je dat omdraait, beloon je electoraal succes niet. We moeten wel zorgen dat kleine partijen niet helemaal kansloos zijn", stelt hij.
Fondsenwerving
Een vierde bron van inkomsten is fondsenwerving. Partijen mogen geld binnenhalen met feesten of fundraising dinners. Ook mogen partijen giften en sponsoring ontvangen. Giften van hoger dan 4500 euro moeten openbaar worden gemaakt. De Commissie-Veling had juist voorgesteld om het bedrag te verlagen naar 2500 euro.
Giften van buiten de Europese Unie zijn recent helemaal verboden, in lijn met het advies van Veling. Als zusterpartijen in Europa geld overmaken naar Nederland moet dat gemeld worden.
'Geen vetpot'
Veling pleit voor transparantie en strenge regels, maar wil benadrukken dat het 'geen vetpot' is. "Er zijn geen partijen die zwelgen in het geld, waar het tegen de plinten omhoog klotst", zegt hij.
"Er is een partij die meer dan de andere partijen ophaalt, door een afdrachtregeling", zegt Veling. Daarmee doelt hij op de SP, wiens volksvertegenwoordigers een deel van het salaris in de de partijkas storten. "Maar als we kijken naar de giften zijn dat bedragen die nergens op lijken als je ze vergelijkt met een Verenigde Staten. We zien weinig gekke dingen bij Nederlandse partijen."