Gelekte brexitvoorstellen Johnson direct afgeschoten door EU

Gisteren lekten details van een informeel plan uit die Britten vorige maand naar de Europese Commissie stuurden. 

Volgens de Ierse omroep RTE wordt in een van de zogenoemde non-papers een keten aan douaneposten aan beide kanten van de grens op het Ierse eiland voorgesteld. Die douaneposten zouden dan 8 tot 15 kilometer van de feitelijke grens af komen te staan.

Backstop-ellende

Johnson is door zijn parlement wettelijk verplicht om de EU om uitstel te vragen als het niet lukt om een deal te sluiten voor 19 oktober. Dat kan hij voorkomen door een deal te sluiten, maar de deal die voorganger Theresa May sloot komt niet door het parlement. Om dat wel te realiseren moet er onder meer een alternatief gevonden worden voor de backstop. 

Johnson wil niets liever dan de Europese Unie verlaten. Hij is ook faliekant tegen backstop, een verzekeringspolis die in werking moet treden als er ná een deal geen oplossing is gevonden voor de toekomstige relatie tussen het VK en de EU.

Het doel van de backstop is het voorkomen van een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland, het behouden van de samenwerking tussen noord en zuid, het behouden van een open economie op het eiland en het beschermen van de interne markt van de Europese Unie.

De patstelling op dit dossier is al maanden een open zenuw in de onderhandeling tussen de Britten en de Europese Unie. 

Backstop vervangen voor douaneketen? 

Het plan voor douaneposten een paar kilometer van de grens wordt slecht ontvangen. De vicepremier van Ierland heeft al gezegd dat het een onmogelijk plan is.

Douane-experts stellen dat je wel kan zeggen dat iets geen grens is, maar als aan beide kanten van de grens douaneposten staan, ook al zit er wat ruimte tussen, heb je nog steeds gewoon te maken met een grens. 

"Het feit dat je een kantoortje iets voor of iets achter de grens legt doet daar niets aan af", zegt douanedeskundige Leon Kanters van KPMG Meijburg. "Je maakt alleen een soort niemandsland in het midden", zegt hij.

Onderdeel van politiek steekspel 

Of Johnson dit plan ook indient als formeel plan bij EU-leiders horen we binnen de komende twee dagen. Brexitdeskundige Rem Korteweg van instituut Clingendael denkt dat de gelekte 'oplossing' wel onderdeel kan zijn van het plan waar Johnson mee komt, maar dat er nog een gedachte achter zit.

"Hij weet wat de reactie van de EU gaat zijn. Je kan dit plan zien als een laatste verwoede poging, waarvan hij hoopt dat het haalbaar is. Of je kijkt er wat meer cynisch en politiek naar, en dan is het onderdeel van het politieke steekspel over de beeldvorming", zegt hij.  

Daarmee doelt Korteweg op de EU-top op 17 en 18 oktober, het laatste moment waarop er een deal gesloten kan worden. "De hele heftige negatieve reactie werkt in het voordeel van Johnson. Hij kan zo duidelijk maken dat de EU niet met hem meedenkt. Dat past ook binnen het scenario dat de verhoudingen midden oktober ernstig verslechteren." 

Politiek uitmelken

Als Johnsons 'laatste poging' zo wordt afgeslagen, kan hij dat politiek uitmelken, denkt Korteweg. "Dat is in zijn voordeel bij eventuele verkiezingen. De EU probeert wel mee te denken, maar heeft een harde rode lijn getrokken waar het niet overheen kan", zegt Korteweg.  

"En ze hebben ook met de eigen beeldvorming te maken: als er uitstel komt, schaadt dat Johnson politiek. Dan is er een grotere kans dat er na verkiezingen een premier komt waar wel mee te praten valt", zegt hij.  

Geen nieuwe grensposten, wel grenscontroles? 

Na het lekken van het plan gisteravond, leek Johnson vandaag terug te krabbelen. Hij zei vandaag tegen Reuters dat er 'verwarring is' over wat er wordt geschreven in de media. Hij stelt dat wat er in de media wordt geschreven niet het plan is dat wordt ingediend. "We willen geen nieuwe grenspost, een stukje van de grens af. Dat is niet waar het komt", zegt hij.

Maar, ondertussen zegt Johnson verwarrend genoeg in een programma van de BBC, dat de 'realiteit van brexit' is dat er douanecontroles nodig zijn op het Ierse eiland als het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, alleen dat niet moeten gebeuren met een serie douaneposten.

Wat Johnson wel precies voorstelt als oplossing voor het probleem is dus opnieuw onduidelijk. Mogelijk dat we later deze week daar dus wat meer over horen. 

Vingerwijzen tussen EU en VK 

Volgens de EU-correspondent van de Daily Telegraph is het gelekte plan van Johnson vooral bedoeld om te zorgen voor woede in Dublin en Brussel. Het vervangt een harde grens voor een zachtere grens, maar is geenszins acceptabel voor de EU en Ierland.

Op het moment dat dit plan afgewezen wordt door de EU, zal het gebruikt worden om de EU mee om te oren te slaan dat ze zich niet constructief opstellen, stelt hij. 

'EU mag ook wel even meedenken'

"De EU is al tijden heel consistent, maar heeft een hele simplistische positie", zegt Gareth Davies, professor in het Europees Recht aan de VU. "Groot-Brittannië is duidelijk niet in staat om zelf te functioneren. Je kan je afvragen waarom de EU niet meer doet om de Britten te helpen."

Davies is kritisch op de opstelling van de EU in de patstelling. "Ze zeggen: de Britten hebben dit veroorzaakt, de Britten moeten het oplossen. Maar ze weten ook dat het zo een bende wordt. Dat beleid is niet gericht op een goede uitstap, maar op geen uitstap of een ellendige uitstap", zegt hij.