Zijn we nu verlost van de PFAS-crisis? 6 vragen en antwoorden
Hoewel nog niet alles is opgelost, maakt het kabinet met het ophogen van de PFAS-norm een einde aan de crisis. Die norm stond tijdelijk op 0,1 microgram per kilo grond, en daardoor kwam de bouw en grondverplaatsing stil te liggen. Een paar vragen en antwoorden over de maatregel.
Heel even kort: wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor 6000 chemische stoffen die in hogere concentraties schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid en het milieu. De stoffen zijn water-, vet- en vuilafstotend en worden enorm veel gebruikt: in producten die variëren van blusschuim tot teflon en cosmetica. Maar ook in veel industriële processen wordt PFAS gebruikt.
Waarom zorgde PFAS voor een probleem?
PFAS zijn, volgens de richtlijnen van het RIVM, Zeer Zorgwekkende Stoffen. Ze zijn gevaarlijk voor mens en milieu als de concentraties te hoog zijn.
Maar PFAS zit al op veel plekken in de Nederlandse bodem en de laatste jaren bleek dat er meer PFAS was dan gedacht. In juli is er daarom een strenge norm geïntroduceerd, van maximaal 0,1 microgram per kilo grond. Dat is de minimaal waarneembare norm. Grond met een hogere PFAS-waarde mocht de gemeentegrenzen niet over.
Bovendien mag je volgens de wet bij werkzaamheden en bouwprojecten de grond niet viezer maken dan die al is. Daardoor kon ook binnen gemeenten haast geen grond meer verplaatst worden, omdat de meeste gemeenten helemaal niet in kaart hebben gebracht hoe hoog de PFAS-concentraties op hun grondgebied zijn.
Praktisch gezien betekende de norm daardoor dat grond nauwelijks nog verplaatst kon worden, en dat bouwprojecten stil kwamen te liggen.
Wat is er nu veranderd?
Het RIVM heeft door heel Nederland aan gemeenten en provincies om informatie over de bodem gevraagd en op basis van die informatie tijdelijke 'achtergrondwaarden' vastgesteld.
Daarmee wordt de hoeveelheid PFOA en PFOS (twee soorten PFAS) die in een gezonde bodem mag zitten bepaald. De achtergrondwaarde van 0,8 die daaruit kwam, ligt volgens het RIVM 'ruim' onder de risicowaarde voor dieren, planten en mensen.
En nu dan?
Als de grond die verplaatst moet worden - van locatie a naar locatie b of tijdens werkzaamheden - een lagere concentratie PFAS heeft dan is toegestaan, dan mag de grond gewoon weer verplaatst worden.
Dit is een tijdelijke maatregel. Komend jaar gaat het RIVM op meer dan 100 locaties zelf metingen doen, om daarmee een voorstel op te zetten voor een definitieve norm. Het RIVM gaat ervan uit dat de achtergrondwaarde niet omlaag hoeft daarna.
Daarnaast wordt het makkelijker voor bedrijven die financieel in de problemen komen om hulp te krijgen van de regering.
Zijn we dan nu van het probleem af?
Nou, het wordt in ieder geval gezien als een goede stap. "Wij hebben steeds twee zaken bepleit: een werkbare norm en een schadevergoeding voor geleden leed", zeggen VNO-NCW en MKB-Nederland.
De verwachting is dat bijna 80 procent van de stilgelegde werkzaamheden waarbij droge grond verplaatst moet worden weer opgestart kan worden. Bij het natte grondverzet, oftewel het baggerwerk, is het nog de vraag of deze norm van 0,8 microgram toereikend is. Dat wordt de komende tijd gecontroleerd.
Staat iedereen nu te juichen?
Nee, niet iedereen. Vooral bedrijven in de grondtransportsector maken zich nog grote zorgen, vertelt woordvoerder Paul Wouters van TLN. "De norm is wel omhoog en dat is een goede stap, maar grondvervoerders kunnen de grond nog steeds nergens kwijt. En dus is er niets te vervoeren", zegt hij.
Kort en goed komt het erop neer dat de grond nu, door de hogere norm, wel mag worden weggehaald op locatie A. Maar aangezien grond niet verder vervuild mag worden, is het niet duidelijk waar grond gedeponeerd mag worden. "En gemeenten en provincies hebben hun plannen daarover nog niet klaar. Wij zijn bang dat tot het einde van het jaar het grondvervoer stilligt", zegt Wouters.
Dat heeft dramatische gevolgen, stelt Transport en Logistiek Nederland. "Vrachtwagens staan stil, mensen staan wel op de loonlijst maar we hebben geen werk voor ze. Volgens Haagse begrippen is dit een stap vooruit, maar in de echte wereld nog niet, dat is het gevoel dat leeft bij onze leden."