Beurzen hard geraakt door corona en olie – wat betekent dat voor jou?

"Als je aandelen hebt, ben je in de afgelopen weken 20 procent armer geworden", stelt analist Corné van Zeijl van Actiam onomwonden. "Als je die niet hebt, heb je weinig last van de bewegende beurskoersen." 

Geen probleem dus als je geen aandelen hebt? "De meeste mensen zitten wel bij een pensioenfonds. Daar komt dit keihard aan", zegt Van Zeijl. De beleggingen van de pensioenfondsen zijn de afgelopen weken namelijk ook veel minder waard geworden.

Historisch slechte beursdag

De uitslagen op de beurzen zijn de afgelopen dagen groot. Vandaag begon Shell bijvoorbeeld bijna 22 procent in de min. De AEX opende 7,5 procent lager. De aandelen zitten wereldwijd al weken in een neergaande lijn. Eind februari hadden de beurzen de slechtste week sinds 2008. 

Vandaag sloot de AEX op 490 punten, een daling van 7,65 procent. Dat maakt het een van de slechtste beursdagen in jaren. 

Hoeveel last krijgen jij en ik ervan?

Een klein lichtpuntje: de dalende olieprijs zorgt dat benzine iets goedkoper is. Iets, want het grootste deel van de benzineprijs wordt bepaald door belastingen en accijns. Ongeveer een derde is gerelateerd aan de prijs van ruwe olie. Dat zorgt de komende dagen voor een verschil van een paar centen. 

Hoeveel last jij en ik echt gaan krijgen van die dalende beurskoersen, hangt sterk af van hoe lang de onrust duurt. "Wat er nu gebeurt met de dalende olieprijs bovenop de zorgen rond corona, is een worst case op een worst case stapelen", zegt Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING. 

De beurs is niet de economie

Toch zorgen de dalende koersen niet direct voor problemen. "De financiële markt is echt iets anders dan de reële economie", benadrukt Blom. "We komen niet direct in economische rampspoed terecht als de beurzen dalen."

Daarmee bedoelt Blom dat wat er op de beurs gebeurt, niet per se direct bij de mensen thuis binnenkomt. Beurzen zijn blootgesteld aan internationale handel en de olieprijs, en reageren dus ook scherp als daar verstoringen optreden. "Maar de reële economie bestaat ook uit scholen, supermarkten, winkels in de buurt die open blijven. Een dalende beurs heeft daar niet direct effect op."

Pensioenkorting aanstaande?

Of pensioenfondsen moeten korten is nog niet te zeggen. Maar deze koersen zijn geen goed nieuws voor de fondsen.

Samen hebben de fondsen ongeveer 1600 miljard euro pensioengeld. Zij worden op twee manieren geraakt: de aandelen waarin de fondsen beleggen worden minder waard als de koersen dalen. Het belegde geld wordt dus minder waard. Daarnaast moeten de fondsen hun toekomstige vermogen berekenen aan de hand van een lagere rente. Dat betekent dat je nu meer geld in kas moet hebben, om later aan alle pensioenverplichtingen te voldoen.

'Wake-up call' 

De Nederlandse pensioenfondsen staan er al niet goed voor. De afgelopen maanden hadden ze minder geld in kas dan wat verplicht is. Daarbij heeft een fonds 1,00 euro in kas voor iedere euro die het nu en in de toekomst moet uitkeren. Zitten ze eind dit jaar onder die grens, dan moet er uiteindelijk gekort worden op pensioenen. 

Of dat het geval is, moet nog blijken. Op 31 december 2020 wordt er gepeild. Zit een fonds dan nog onder de kritische dekkingsgraad, dan moet er worden gekort. Wat er nu gebeurt, moet volgens Van Zeijl vooral als 'wake-up call' worden gezien. 

"Verschillende mensen zeiden in de afgelopen jaren dat de pensioenfondsen juist goed gevuld waren en moesten gaan uitkeren", zegt Van Zeijl. Het is een terugkerend argument: bijvoorbeeld 50Plus vindt dat de fondsen genoeg geld hebben. "Maar dan hou je er onvoldoende rekening mee dat de koersen ook kunnen gaan dalen en dat ze in een klap veel waarde kunnen verliezen."

Problemen met werkgelegenheid

De problemen op de beurs kunnen in de economie terechtkomen, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING. "De relatie is beperkt, maar als het lang duurt en de maatregelen tegen het virus leggen onderdelen van de economie stil, dan gaan we dat merken bij bedrijven en zal het gevolgen hebben voor de werkgelegenheid."

Neem als voorbeeld de autosalon van Genève, een grote autobeurs met ruim 700.000 bezoekers. Die is nu geannuleerd. Hotels missen daardoor miljoenen euro's aan inkomsten doordat bezoekers niet komen, cateraars verliezen opdrachten en standbouwers die de beurs in elkaar timmeren hebben geen werk meer. Al die bedrijven hebben er dus veel last van als er maatregelen worden genomen.

Is renteverlaging 'vaccin' tegen economische schade corona?

Bedrijven in nood

Bedrijven in nood kunnen wel werktijdverkorting aanvragen voor vaste werknemers. Dat betekent dat werknemers een aantal uren minder gaan werken in de week en dan een deel van het salaris uitbetaald krijgen van het UWV.

Met die maatregel hopen bedrijven het uit te zingen in een periode met weinig inkomsten en winsten. Al meer dan 750 bedrijven hopen via de werktijdverkortingsregeling het te redden tot betere tijden. 

Een ander mogelijk probleem: we hadden nog nooit zo veel zzp'ers in het land. Veel bedrijven maken gebruik van een forse flexibele schil. Als een bedrijf in zwaar weer komt, en er bezuinigd moet worden, zitten de flexibel inzetbare krachten als eerste zonder opdrachten en dus inkomsten. Zij hebben vervolgens ook weer minder te besteden. 

Recessie in meerdere landen

"De afgelopen paar honderd jaar hebben aangetoond dat het uiteindelijk altijd weer goed komt en dat de beurs zich herstelt", zegt Van Zeijl. Soms duurt dat langer, en hebben bedrijven er meer last van. "Het is redelijk veilig om te zeggen dat de wereld niet ineen zal storten. We hadden de afgelopen tijd brexit, de Iraanse aanslag op olievelden, Covid-19 in China. Dat konden we allemaal wel aan."

Maar Van Zeijl is ook reëel. "De olieprijs stabiliseert wel en het coronavirus zal uiteindelijk ook een keer overgaan. Maar als het een pandemie wordt, dan gaat het zorgen voor recessie in verschillende landen. Daar gaan bedrijven door onderuit."

Experts geven antwoord op jouw vragen over het coronavirus