Op de valreep brexitdeal: 'Kerstcadeau op allerlaatste moment'
De EU en het VK hebben eindelijk een akkoord bereikt over een handelsdeal die vanaf 1 januari al in moet gaan. De onderhandelingen zaten maandenlang muurvast en een no-deal-scenario was dichtbij.
Maar nu is er dan toch een akkoord. Lang leek het erop dat er gisteravond al witte rook zou komen, maar de onderhandelaars hebben toch nog een dag en een nacht extra nodig gehad om de puntjes op de i te zetten.
Veel details zijn nog niet bekend, maar zo'n handelsverdrag betekent in ieder geval dat er (bijna) geen importheffingen over en weer geheven worden. Dat beperkt de noodzaak tot controles aan de grens, scheelt papierwerk en het zorgt er vooral voor dat handel drijven niet aanzienlijk duurder wordt.
Details volgen
Omdat de onderhandelingen ook vandaag weer langer duurden dan verwacht, zullen de details ook pas later bekend worden. De lidstaten moeten de afspraken die zijn gemaakt nog goedkeuren.
Dat had vandaag best gekund, maar tijdelijk EU-voorzitter Duitsland heeft besloten de EU-ambassadeurs in Brussel niet meer vandaag hierover te laten vergaderen.
Stroef
De onderhandelingen verliepen het hele jaar al uiterst stroef en deadline na deadline werd overschreden. Het is zelfs al te laat om het akkoord nog voor 1 januari goed te laten keuren door het Europees Parlement. Er is een kunstgreep nodig om de afspraken toch al per 1 januari in te laten gaan.
Om dat voor elkaar te krijgen moeten de regeringsleiders instemmen met zogenoemde voorwaardelijke inwerkingtreding. De daadwerkelijke parlementaire goedkeuring moet dan later nog plaatsvinden.
Visserij
Het laatste heikele punt waarop de onderhandelingen bleven steken was de visserij. De partijen konden het lange tijd niet eens worden over hoeveel vissers uit de EU na 1 januari nog in Britse wateren mogen vissen en tegen welke voorwaarden. Op het laatste moment is hier toch overeenstemming over bereikt.
'Kerstcadeautje op het allerlaatste moment'
"Dit is een kerstcadeau voor de Britten en de EU, op het allerlaatste moment”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Ook in Den Haag voor het Nederlandse kabinet een zeer gewenst kerstcadeautje, want Nederland hoort tot de landen die veel economische schade ondervinden van een no-deal, maar dat is nu afgewend."
De opluchting zal dan ook overheersen, in Europese hoofdsteden en in Den Haag. "Al viel de laatste weken ook aan Nederlandse zijde te horen of de EU-onderhandelaars niet teveel hebben toegegeven."
Nederlandse vrees
De vrees blijft voor oneerlijke concurrentie vanuit het Verenigd Koninkrijk, waar de Nederlandse visser, transporteur of bloemenhandelaar dan de dupe van kan worden." Om dat te voorkomen zullen de Britten in de pas moeten lopen met Europese regels om hun toegang tot de Europese markt niet te verliezen. Als een oneerlijke situatie ontstaat tussen het VK en de EU, moet een onafhankelijke partij in beeld komen om het geschil te beslechten.
Achter de schermen in Den Haag viel gemor te horen: is deze afspraak wel hard genoeg? Een ander heikel punt waren de staatssteunregels. Ook daar is nu een oplossing bedacht, al zijn de details nog niet duidelijk.
Wantrouwen
"Het akkoord is een recordtijd in elkaar gezet, maar was vooral een botsing tussen twee tegenstelde wensen", vervolgt Lambie. "De Britse wens om zo onafhankelijk mogelijk te zijn en de Europese wens om zoveel mogelijk gemeenschappelijk vast te leggen, want de EU is gebouwd op gezamenlijke afspraken over handel en over visserij."
Aan Britse zijde ontbrak het aan voorbereiding, aan Europese zijde viel het wantrouwen richting Londen te horen. "Een goed ingevoerde diplomaat van een Europees land omschreef het proces 'het trouwen op huwelijkse voorwaarden, maar dat Britten heel graag vreemd willen gaan'."
No-deal afgewend
Maar let op: dit is nog een onderhandelaarsakkoord. De 27 EU-lidstaten moeten het nog goedkeuren en daar kan nog een kink in de kabel komen. Bij de 'scheidingsdeal' in november 2018 hield Spanje het tot het laatste moment spannend vanwege Gibraltar.
Naast de lidstaten moeten ook het Britse parlement en het Europees Parlement nog groen licht geven, maar een no-deal-scenario is in ieder geval afgewend voor het nieuwe jaar.
Werd na het brexit-referendum nog gevreesd voor een kettingreactie (een 'nexit', een 'frexit'), blijkt die vrees nu ongegrond. Na vier jaar vol onzekerheid en soms politieke chaos in Londen is er geen lidstaat meer die hetzelfde traject wil doorstaan. In Nederland wordt zelfs gesproken over een initiatiefwet om het EU-lidmaatschap in de Grondwet te verankeren.