Waarom jongeren en ondernemers niet konden vertrouwen op Testen voor toegang

Het leek allemaal zo mooi: ook als je nog geen vaccinatie hebt gehad, of dat weigert, even een gratis sneltest doen. Vaak heb je binnen het uur de uitslag, zodat je tóch eindelijk weer naar dat leuke evenement, die te gekke club of spannende voetbalwedstrijd kan.

Systeem faalt

Maar de laatste weken tonen aan dat het systeem in de praktijk faalt. Met als gevolg grote uitbraken in discotheken in Enschede en Leiden. Maar ook in de kroeg gaat het mis. Denk aan de 21-jarige Amsterdammer die - zo bleek achteraf - onterecht een negatieve uitslag had gekregen. Hij had die avond 'met iedereen staan knuffelen'.

Los van alle zieke mensen die dit oplevert, zijn ook veel ondernemers de dupe. De meeste van hen hielden zich netjes aan de regels, maar zien door de aangescherpte maatregelen die vanavond bekend worden gemaakt, alweer hun inkomsten opdrogen.

Waar gaat het fout?

"Wat er nu gebeurt, leidt tot schade voor iedereen", zegt Bert Niesters, hoogleraar medische microbiologie en hoofd van het laboratorium voor klinische virologie bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. "De grote vraag blijft waar het fout is gegaan. Iedere ondernemer heeft er belang bij dat het goed loopt, en dat is duidelijk niet het geval. Nu wordt iedereen de dupe."

Niesters noemt vier mogelijk oorzaken die kunnen leiden tot uitbraken. De eerste twee zijn inmiddels breed bekend: de eerste weekenden blijkt dat de coronacheck aan de deur soms slecht uitgevoerd wordt, en daarnaast wordt er doelbewust gesjoemeld door mensen die zelf geen geldige eigen QR-code hadden.

Slechte uitvoering

De overige twee oorzaken kregen minder aandacht: de betrouwbaarheid van de gebruikte testen en niet te vergeten: de geldigheid ervan.

Hoe betrouwbaar een test is heeft allereerst te maken met de uitvoering, waaraan het nog wel eens schort. Zo uitte de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd afgelopen woensdag nog haar zorgen over de manier waarop commerciële bedrijven de tests afnemen en bewaren.

"Het allerbelangrijkste is dat je deze sneltesten goed uitvoert", zegt ook arts-microbioloog Niesters. "Een slechte afname, geeft een slecht resultaat. Bijvoorbeeld als het wattenstaafje niet diep genoeg in de neus gaat. Hier moet je mensen goed in trainen en controleren. Maar dat gebeurt niet."

Lage betrouwbaarheid

Maar zelfs áls een test helemaal goed wordt uitgevoerd, is deze allesbehalve waterdicht. Dat heeft te maken met het soort coronatest dat wordt gebruikt. De Stichting Open Nederland, de organisatie die het Testen voor Toegang organiseert, laat weten dat er alleen gebruik wordt gemaakt van zogeheten antigeentesten die zijn gevalideerd door het RIVM. 

"De testkits hiervoor worden direct via het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de testaanbieders ter beschikking gesteld", zegt een woordvoerder.

Minder betrouwbaar

Deze antigeen-sneltesten zijn veel minder betrouwbaar dan de PCR-testen - die in de GGD-teststraten van worden gebruikt - zo bleek eind maart al uit wetenschappelijk onderzoek. In het ziekenhuis waar Niesters werkt kwamen ze na eigen onderzoek tot dezelfde conclusie: de antigeen-sneltesten missen 20 tot 25 procent van de positieve coronagevallen.

Dan nog die geldigheid. Een antigeen-sneltest is geldig voor 24 uur, wat betekent dat tussen de testafname en het evenement of bezoek maximaal 24 uur mag zitten. Niesters: "Maar in de praktijk blijkt nu dat dit geregeld wordt opgerekt tot 40 uur. Bij veel evenementen mag je dus ook twee dagen van te voren een toegangstest doen. Dan is het dus eigenlijk de bedoeling dat je in de tussentijd thuisblijft en niet nog gaat feesten of je familie bezoekt."

Geduld hebben

Volgens de arts-microbioloog is het nu zaak om goed uit te zoeken waar het vooral mis gaat bij de snelle toegangstesten. "Deze informatie ontbreekt nu. Wat voor lessen zijn er uit de Fieldlab-evenementen getrokken? We weten het niet. En kun je die pilots überhaupt wel vergelijken met clubs en festivals? Dat zijn geheel andere omstandigheden dan bijvoorbeeld een congres, en gezien de vele jongeren ook heel andere groepen mensen."

Voor gedupeerde ondernemers die weer snel open willen of een evenement hebben gepland, zit er volgens hem niet veel anders op dan geduld te hebben. "Zij moeten wachten tot meer mensen - en vooral jongeren - volledig gevaccineerd zijn. Het virus houdt niet van vaccins. Het virus houdt wél van discotheken, reizen en knuffelen. Het is allemaal net iets te vroeg."