Nederland stopt toch met buitenlandse investeringen in kolen, olie en gas
Nederland tekent op de klimaattop in Glasgow toch een verklaring waarin verschillende landen en instellingen beloven een einde te maken aan overheidssteun aan fossiele brandstofprojecten in andere landen.
Dat meldt een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Verklaring ondertekend
Het gaat om een plan van het Verenigd Koninkrijk om volgend jaar te stoppen met onder meer exportkredietverzekeringen en leningen voor olieboringen en gascentrales. Grote investeerders als de Verenigde Staten en Canada hadden de verklaring al wel ondertekend. Ook Europese landen als Denemarken, Zweden en Italië gingen akkoord en de Nederlandse Financieringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (FMO) besloot op eigen initiatief de verklaring te ondertekenen.
Miljoenen verzekerd
Via zogeheten exportkredietverzekeringen helpt de Nederlandse overheid bedrijven die meewerken aan fossiele projecten in het buitenland. Deze overheidsverzekeringen bestaan omdat grote projecten in andere landen vaak niet via commerciële bedrijven te verzekeren zijn. De overheid springt dan bij.
De verzekerde bedragen kunnen oplopen tot honderden miljoenen euro's per project. Nederland helpt bijvoorbeeld maritiem dienstverlener Van Oord, die meewerkt aan een groot aardgasproject in Mozambique, door het bedrijf voor 900 miljoen euro te verzekeren. Dat gebeurt via de organisatie Atradius DSB, die door het ministerie van Financiën wordt aangestuurd.
Het beëindigen van de financiële steun aan fossiele brandstofprojecten in het buitenland moet helpen om de mondiale opwarming te beperken tot maximaal 1,5 graden, zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs.
Draai van het demissionaire kabinet
Nederland voegde zich in eerste instantie niet bij de groep landen die zeggen uiterlijk eind 2022 te stoppen met deze steun. Het werd gezien als een keuze voor het nieuwe kabinet, wat de demissionaire bewindslieden op kritiek kwam te staan van onder meer Milieudefensie, maar ook van linkse politieke partijen. In het nieuwe kabinet zitten namelijk waarschijnlijk dezelfde partijen als in het oude kabinet.
Demissionair premier Rutte zegt hier vandaag over: "Het gaat om een stevig besluit. We wilden het daarom aan het nieuwe kabinet laten. Maar toen kwamen de kritische reacties van politiek en maatschappij. Nu is toch de top in Glasgow, zeiden ze. Dat was eigenlijk ook een goed argument. We hebben er nog eens goed naar gekeken en gezegd, laten we nu de knoop maar doorhakken."
Gevolgen voor bedrijven
Grote investeerders in fossiele energie zoals Van Oord en Shell gaat de gevolgen van dit besluit merken, zegt klimaatexpert Louise van Schaik van het Clingendael Instituut.
"Eigenlijk steunt Nederland met de exportkredieten grote investeringen van dit soort bedrijven. Het gaat om investeringen waarvan de risico’s niet op een andere manier kunnen worden afgedekt. Die bedrijven zullen andere partijen moeten vinden, maar die zullen dat niet voor dezelfde prijs kunnen doen als Atradius DSB", meent Van Schaik.
Onzekere investering
Investeren in fossiele energie wordt dus duurder en lastiger. "En het was al lastig, ook door de energietransitie. De markt is volatiel geworden. Als je nu in kolen investeert, weet je niet zeker of je daar over tien jaar nog inkomsten uithaalt."
Van Schaik ziet een trend. "Een maand voor de top in Glasgow hebben ook de Chinezen er al voor gekozen om in het buitenland niet meer in kolencentrales te stappen. En nu stappen er met de Amerikanen en Canadezen weer grote partijen uit. Ik verwacht dat uiteindelijk de hele EU meegaat, die zijn bezig met een nieuwe internationale energiestrategie die in het voorjaar van 2022 uit moet komen."
5 miljard
Ruim een kwart (26 procent) van alle lopende verplichtingen die de staat op zich heeft genomen draagt het stempel 'fossiel'. Dat komt neer op bijna 5 miljard euro. Lopende projecten blijven buiten schot, maar ze maken wel de omvang van de overheidssteun duidelijk.
In een brief die aan de Tweede Kamer is gestuurd, spreekt Hans Vijlbrief, staatssecretaris van Financiën, van een 'verslechtering van de internationale concurrentiepositie van de bedrijven' die eerder hulp kregen. "In het ideale geval vinden ze andere (groene) projecten om het verlies aan fossiele projecten te compenseren maar deze overgang kost tijd," zo stelt Vijlbrief. Hij wil samen met de bedrijven kijken hoe de omslag gemaakt kan worden, zonder dat veel banen verloren gaan.
De criticasters van het eerdere Nederlandse standpunt, zijn blij dat ons land nu toch getekend heeft. "Het eerdere standpunt was natuurlijk ook volstrekt onhoudbaar, maar toch: dit is goed nieuws", zegt PvdA'er Joris Thijssen. Hij complimenteert verantwoordelijk staatssecretaris Dilan Yeşilgöz: "Well done", vindt de sociaaldemocraat.
Reacties politiek
De beslissing van het kabinet is volgens Raoul Boucke (D66) "de enige goede keuze voor onze schone toekomst en voor onze economie." Op Twitter schrijft het Kamerlid: "We willen, moeten, vooroplopen. En investeren in de toekomst in plaats van in fossiele technieken en brandstoffen van de vorige eeuw."
Esther Ouwehand, leider van de Partij voor de Dieren, schrijft de draai toe aan de klimaatdemonstratie die zaterdag in Amsterdam werd gehouden. Ook GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee noemt het besluit "hét bewijs dat samen klimaatactievoeren helpt".