Overbelast elektriciteitsnet zorgt voor problemen: 'Vergunningen moeten sneller'
Op steeds meer plekken in Nederland zit het elektriciteitsnetwerk vol. Nieuwe of uitbreidende grootverbruikers, zoals een school of een supermarkt, kunnen daardoor niet meer zomaar worden aangesloten. De belangrijkste oplossing - meer kabels aanleggen - laat op zich wachten: het duurt zo zes jaar voordat daar een vergunning voor is.
De vraag naar elektriciteit neemt de laatste jaren rap toe. Vanwege de energietransitie ruilen bedrijven en huishoudens gas en kolen in voor elektriciteit. Bovendien leggen we steeds meer zonnepanelen aan, om elektriciteit terug te kunnen leveren op het stroomnetwerk.
Noodgebouw mag niet op het stroomnetwerk
De huidige kabels kunnen die grotere capaciteit gewoon niet aan, zegt woordvoerder Eefje van Gorp van hoogspanningsnetbeheerder Tennet. Dat merken ze onder andere bij basisschool de Havenrakkers in Broek op Waterland.
"De verbouwing van de school zit er al jaren aan te komen", zegt directeur Peter Bakker. "De verbouwing werd al een keer uitgesteld vanwege materiaaltekort en daarna kwam corona. Nu dachten we eindelijk te kunnen beginnen." Maar bij een vergadering kreeg de directeur te horen dat ze mogelijk nog eens zes jaar moesten wachten.
"Het noodgebouw waar we tijdelijk tijdens de verbouwing in zouden verblijven kon niet aangesloten worden op het elektriciteitsnetwerk. Daar hou je als directeur natuurlijk nooit rekening mee."
Overbelaste regio's
De problemen waar de basisschool mee te maken heeft spelen op meer plekken. Netwerkbedrijven als Alliander geven al langere tijd aan dat het netwerk overbelast dreigt te raken. Op de website van netbeheerder Liander (een onderdeel van Alliander) is een overzicht te zien van alle plekken in hun netwerk waar de maximale capaciteit is bereikt en het netwerk dus vol is.
Op dit soort plekken kan het elektriciteitsnetwerk niet nog meer verbruikers aan. "Dat heeft bijvoorbeeld te maken met piekmomenten in energie", zegt lid van Raad van bestuur bij Alliander Daan Schut. "Als de zon schijnt levert iedereen tegelijkertijd energie terug op het netwerk. Dat moet zo’n piek dan wel aankunnen."
Dat is niet alleen het gevolg van de energietransitie. "Het is een grote verandering in onze energievoorziening", legt Schut uit.
Extra hoogspanning, extra kabels
"In het oude principe was het centraal geregeld met een aantal grote kolen- en gascentrales. Nu ga je naar een systeem waarbij veel meer energie lokaal wordt opgewekt. Dat vraagt ook iets anders van de kabels die er nu liggen. En dus moeten ook kleinere kabels worden uitgebreid."
Hetzelfde geldt voor hoogspanningskabels. Zo is Tennet op dit moment bezig met de aanleg van een groot hoogspanningsstation bij Wijk aan Zee. "Op dit hoogspanningsstation kunnen de windparken op zee dan aangesloten worden. Die stroom kan dan vervolgens verder over het netwerk worden verdeeld", zegt woordvoerder Van Gorp.
Wanneer het hoogspanningsstation klaar is en de windmolenparken erop worden aangesloten, kan er genoeg energie doorheen voor zo’n 2,1 miljoen huishoudens. Maar die stroom komt niet zomaar de huiskamer in van de gebruikers, stelt Van Gorp, en er is ook niet opeens meer ruimte op het net.
"Ook bij ons is het zo dat al die extra stroom door kabels moet. Dus we zullen veel extra kabels aan moeten leggen." Op dit moment gaat dat echter langzaam. "Er wordt volop aangelegd, maar meestal duurt het zo’n zes jaar voordat een vergunning er doorheen is. Daar komt dan een bouwtijd van twee jaar nog bovenop."
Snellere vergunning en meer personeel
Tennet wil dan ook dat de vergunningsprocedure beter gaat lopen. Ook moet duidelijker worden op welke locaties kabels mogen liggen. "Een hoogspanningskabel mag bijvoorbeeld niet dichtbij woningen vanwege het elektromagnetisch veld. Gemeenten gebruiken grond nu vaak voor nieuwe woningen. En dan kan er dus geen extra kabel liggen. Terwijl die nieuwe huizen dan wel weer op een stroomnetwerk aangesloten moeten kunnen worden."
Daarnaast moet er meer ingezet worden op technische opleidingen, vooral in het MBO. Want net als veel andere technische sectoren lopen ze ook bij Tennet tegen het personeelstekort bij technici aan. Maar de netbeheerders kijken ook naar oplossingen op de kortere termijn.
Niet alles terug op het stroomnetwerk
"We moeten onze manier van omgang met energie gaan aanpassen", zegt Schut van Alliander. "Eigenlijk moet het een reflex zijn wanneer je zonnepanelen hebt, dat je de wasmachine aandoet als de zon schijnt. Dan gebruik je meteen die energie."
Volgens Van Gorp van Tennet kunnen batterijen als opslag ook een oplossing zijn. "Wij zijn voor het verplichten van een batterij bij zonneparken. Maar ook thuis bij mensen met zonnepanelen kan het helpen. Dan hoeft niet iedereen met zonnepanelen het terug te leveren aan het stroomnetwerk maar kan het thuis worden opgeslagen voor wanneer de zon een keer niet schijnt."
Precies dat laatste speelt óók bij de basisschool in Broek op Waterland. "Voor het noodgebouw is volgens Liander nu een oplossing gevonden", zegt een enigszins opgeluchte schooldirecteur. "Maar het is nog niet helemaal duidelijk of het nieuwe gebouw wel op het stroomnetwerk kan worden aangesloten. We leveren bijvoorbeeld met zonnepanelen terug, het is nog een beetje de vraag of dat kan."
En dan de rest van Nederland nog
De rest van Nederland kan zomaar met hetzelfde te maken krijgen als de school. Volgens Schut kan deze overbelastingsproblematiek nog jaren duren. "De drukte die er nu op veel plekken is, zal met zes jaar opgelost zijn, maar er zullen nieuwe plekken ontstaan. Ik verwacht dat dit tot 2030 in wisselende gebieden naar voren komt."