Coalitie smijt met miljarden: hoe gaan we die plannen betalen?

De geplande uitgaven van het nieuwe kabinet zijn torenhoog. Alleen al aan 'tijdelijke' extra uitgaven zijn we 68,3 miljard euro kwijt. Al die uitgaven kunnen bij lange na niet bekostigd worden met alleen belastinggeld.  

Extra uitgaven kan het kabinet op verschillende manieren financieren. Zo kun je de belastingen verhogen, je kunt bezuinigen op andere zaken, of je kunt geld lenen.

Er wordt hier en daar wel bezuinigd, maar dat staat in geen verhouding tot de extra bestedingen. En de extra uitgaven worden evenmin gefinancierd door hogere belastingen. Verreweg het grootste deel van het extra geld dat wordt uitgegeven wordt dus geleend.

'Acceptabel'

"Dat is acceptabel, omdat er voor de toekomstige generaties ook wat tegenover de hogere schuld staat", denkt Marieke Blom, hoofdeconoom ING Nederland. Ze krijgen voor de rentelasten die gepaard gaan met een staatsschuld namelijk een oplossing voor het klimaat- en het stikstofprobleem.

Verder zijn de extra uitgaven voor onderwijs bedoeld om de economie op langere termijn te ondersteunen en daarmee kunnen de rentelasten van de hogere schuld weer worden betaald, aldus Blom.

Onderscheid tussen structureel en tijdelijk

Het nieuwe kabinet maakt voor de financiering van de plannen een onderscheid tussen structurele extra uitgaven en tijdelijke extra uitgaven. Zo gaan de extra uitgaven voor de gratis kinderopvang voor vrijwel alle ouders in principe eeuwig door, tenzij er ooit wordt besloten om het toch weer anders te doen natuurlijk.

Maar de extra uitgaven aan de aanpak van het klimaat- en het stikstofprobleem worden weliswaar over meerdere jaren uitgegeven, maar het is toch tijdelijk. Zo wordt de 25 miljard euro die is bedoeld om de uitstoot van stikstof door de landbouw terug te dringen uitgegeven tot 2035.

68,3 miljard euro

Onder het kopje 'hogere tijdelijke uitgaven' valt ook de 35 miljard euro op die het nieuwe kabinet in de komende jaren gaat uitgeven om de klimaatdoelen te halen. Verder gaat er 6,7 miljard euro meer naar kennisontwikkeling, onderzoek en innovatie.

Ook is het de bedoeling dat er in totaal 600 miljoen euro gaat naar volkshuisvesting, voor de herstructurering van de bestaande woningvoorraad in kwetsbare gebieden. En er gaat in totaal 1 miljard euro extra naar een impuls om meer woningen te bouwen. Alles bij elkaar gaat het om 68,3 miljard euro aan extra uitgaven.

'Gegoochel met definities'

"Maar het onderscheid tussen structurele en tijdelijke extra uitgaven is een kwestie van bordjes verhangen in de overheidsbegroting, het is gegoochel met definities", aldus Bas Jacobs, hoogleraar overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Er wordt uiteindelijk echt geld uitgegeven en de staatsschuld loopt daardoor op. Het maakt voor de hoogte van de staatsschuld niet uit onder welke noemer je de uitgaven schaart. Maar voor de houdbaarheid voor de lange termijn maakt het natuurlijk wel uit of uitgaven eenmalig of permanent zijn, zegt hij.

Hoger tekort

Het kabinet Rutte IV wil het begrotingstekort laten oplopen tot 1,75 procent van het bruto binnenlands product (bbp), dat is de totale economie, oftewel wat alle Nederlanders opgeteld bij elkaar verdienen.

Daardoor zal de staatsschuld uitgedrukt in het bbp oplopen tot zo’n 60 procent. Hoger mag de staatsschuld niet oplopen, hebben eurolanden met elkaar afgesproken in het Verdrag van Maastricht. 

Sommige landen hebben wel een schuld die hoger oploopt, maar Nederland heeft in Europa altijd met het vingertje staan zwaaien dat andere landen niet genoeg begrotingsdiscipline hebben, dus dan kunnen we het nu niet maken om boven die 60 procent uit te komen, denkt Jacobs.

'Onderlinge verschillen afgekocht'

Dat er nu zoveel meer wordt uitgegeven komt vooral door politieke keuzes, zegt hij. "Veel onderlinge verschillen zijn afgekocht met meer geld."