Kunstmestblokkade zadelt boeren met nieuw probleem op
Rusland en Belarus verbieden bedrijven in hun landen om nog kunstmest te exporteren. Dat heeft grote gevolgen voor de landbouw in onder meer de Europese unie en dus ook Nederland. En dat terwijl kunstmest al fors in prijs was gestegen voor deze maatregel werd aangekondigd. Verschillende soorten kunstmest zijn twee tot drie keer zo duur geworden.
"Het zorgt voor fors hogere kosten voor boeren en tuinders", zegt een woordvoerder van LTO Nederland, een ondernemersorganisatie voor boeren en tuinders. De extra kunstmestkosten komen naast andere tegenvallers voor akkerbouwers zoals de stijging van de energieprijzen en de stikstofproblematiek.
Rusland is de grootste leverancier van kunstmest aan de Europese Unie. In 2020 leverde het land voor een waarde van 1,1 miljard euro. Een kwart van de kunstmest die nodig is in de wereld komt uit Rusland.
Maar het probleem is volgens commercieel manager Peter Kalkman van de internationale kunstmesthandelaar Van Iperen groter. Volgens hem komt 40 tot 45 procent van het kalium, een belangrijk onderdeel van kunstmest, uit Rusland en Belarus.
Cruciaal moment
De landen hebben een grote mijnindustrie voor kalium en zijn een grote leverancier over de hele wereld. Met het stoppen van de export zullen prijzen alleen maar verder stijgen.
"En dat allemaal op een cruciaal moment", zegt Kalkman. "Het seizoen staat voor de deur. Zonder het gebruik van kunstmest gaat de productiviteit van landbouwgronden met 50 procent dalen."
Met de gestegen energieprijzen is al ruim voor de oorlog in Oekraïne ook veel kunstmest duurder geworden. Gas is naast kalium een belangrijke grondstof voor kunstmest. Ook Nederland kent een aantal grote kunstmestfabrieken die grondstoffen uit Rusland en Belarus halen.
Doorberekenen
Volgens LTO Nederland gaan de kosten voor de boer stijgen. "En we weten uit ervaring dat dat niet allemaal doorberekend kan worden", aldus de woordvoerder.
Toch verwacht LTO niet dat boeren dan besluiten niet meer te bemesten. "We kunnen het deels opvangen met dierlijke mest. Dat is geen volwaardige vervanger maar boeren zullen niet stoppen met gewassen produceren."
Het nadeel van dierlijke mest is dat het minder preciezer is te sturen. En de Europese regels voor het uitrijden ervan zijn strenger.
Echte mest of kunstmest
Bij gebruik van dierlijke mest zijn de stikstofverliezen hoger dan bij kunstmest. Daarom heb je er veel meer van nodig. Probleem is dat daarmee ook in natuurgebieden te veel stikstof op de grond belandt. En dat schaadt de natuur want daar kunnen veel planten niet tegen.
Kunstmesthandelaar: "beter duur dan helemaal niet."
Komende maanden
Volgens verkoopmanager Robin Wolf van de groothandel in meststoffen Triferto is het kunstmesttekort nog niet acuut. "De komende twee maanden is het nog wel op te vangen met de voorraden die er zijn. Maar daarna wordt het moeilijk."
Kalkman ziet dat de vraag bij andere landen met kaliummijnen nu enorm is gestegen. "Dat zijn onder meer Israël Chili en Canada. Allemaal duurder. Maar een hoge prijs maakt de boeren minder uit denkt hij: "Beter duur dan helemaal niet."
Marges goed
Volgens landbouwspecialist Harry Smit van de Rabobank kan de gemiddelde boer in Nederland de prijsstijging opvangen met de dierlijke mest die hij vaak heeft. "Dat is ook goedkoper. Maar omdat het niet alle benodigde ingrediënten bevat zal er altijd toch ook kunstmest nodig zijn."
Nederlandse akkerbouwers hebben volgens hem ook vaak gewassen die hogere marges opleveren en waar kunstmest een minder groot deel van de kosten is. Zoals aardappelen. "Omdat marges op aardappelen groter zijn, kunnen boeren de hogere kunstmestprijs wel betalen, maar zullen ze er wel minder door verdienen."
Soja
Smit verwacht dat elders in de wereld de problemen later dit jaar pas goed duidelijk worden. "Denk aan de sojaboeren in Brazilië. Die hebben veel kalium en fosfaat nodig en die kunstmest komt vooral uit Rusland en Belarus. Brazilië heeft het grootste probleem straks."
De Braziliaanse president Bolsonaro was in februari ondanks de spanning rondom Oekraïne dan ook op bezoek bij de Russische president Poetin. Met als belangrijkste gespreksonderwerp: de levering van kunstmest.
Daar is het land nu niet meer zo zeker van. Bolsonaro maakt dan ook haast met een wet om een mijn voor grondstof voor kunstmest in eigen land te openen. Die ligt wel in een gebied waar inheemse stammen wonen.
