Had Jumbo-topman kunnen weten van dubieuze reputatie Theo E.?

Het is inmiddels ruim twee weken geleden dat de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst FIOD in het kader van een groot onderzoek naar witwassen en btw-fraude in de autohandel invallen deed op onder meer het hoofdkantoor van supermarktbedrijf Jumbo en het privéadres van topman Frits van Eerd.

Na enkele dagen te hebben vastgezeten als verdachte in het onderzoek, trad Van Eerd vrijdag tijdelijk terug als algemeen directeur van Jumbo zodat hij zich 'volledig kan concentreren op zijn persoonlijke situatie'.

Banden met witwasser

Hoofdverdachte in het witwasonderzoek is de 58-jarige ex-coureur en autohandelaar Theo E. Gisteren werd bekend dat zijn hechtenis met 60 dagen is verlengd.

De vraag blijft voorlopig wat de banden tussen E. en Van Eerd precies waren, en waarom de laatste als vermogende en gerespecteerde directeur-grootaandeelhouder van een bedrijf met 10 miljard euro omzet en 100.000 medewerkers die banden afgelopen jaren niet verbrak.

Veroordeling

E. werd namelijk in 2018 al veroordeeld tot een celstraf van vijftien maanden wegens witwassen en belastingfraude.

Zo gaf de ex-coureur en autohandelaar in 2012 een schijnlening van 150.000 euro aan een drugshandelaar, en kocht voor hem in 2014 een Aston Martin, type Vanquish Volante One ter waarde van 400.000 euro. In ruil daarvoor kreeg hij grote geldbedragen in contanten.

Goudklompen

De uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland in Groningen, die openbaar is, staat vol details over de zaak. Zo had de klant van E. bij de moeder van een medeverdachte uit Leeuwarden een grondkluis in haar kelderbox verstopt.

Volgens het OM haalde hij daar een tas met contanten op, die voor de Aston Martin zou zijn bestemd. Uit later onderzoek bleek de kluis nog 600.000 euro aan bankbiljetten en 17 goudklompen te bevatten.

Afkomstig van misdrijf

Volgens de rechtbank wist E. dat het contante geld dat hij ontving van een misdrijf afkomstig was, en was hij dus schuldig aan witwassen. Ook werd E. in deze zaak veroordeeld wegens belastingfraude. Naast de celstraf werd de kostbare Aston Martin afgenomen. 

In een andere 'ontnemingszaak' veroordeelde de rechter hem ten slotte tot terugbetaling van 35.000 euro wegens gesjoemel bij de verkoop en verhuur van een Audi A6 en een Maserati.

Eerder veroordeeld

Ook blijkt uit de uitspraak uit 2018 dat E. niet voor het eerst over de schreef ging. Als strafverzwarende omstandigheid woog de rechtbank namelijk mee dat de autohandelaar in 2008 al eens was veroordeeld voor het medeplegen van witwassen en belastingfraude. Destijds kwam hij er vanaf met een taakstraf en een voorwaardelijke celstraf.

De rechtbank rekende E. aan dat hij 'niet alleen de grenzen van het toelaatbare opzoekt, zoals hij zelf heeft verklaard, maar dat hij deze grenzen ook regelmatig ruimschoots overschrijdt' en constateerde dat hij 'zich laat leiden door zijn eigen financiële gewin en zich daarbij weinig aantrekt van regels en de schade die zijn handelen toebrengt aan anderen en de samenleving in zijn algemeen'.

Banden met Jumbo-topman

Afgelopen weken werd in mediaberichten meer bekend over de relatie tussen E. en Van Eerd. Als enthousiaste liefhebber en sponsor van de auto- en motorsport en verzamelaar van klassieke auto's en motoren zou Van Eerd E. hebben gekend.

Dat is niet vreemd, want E. is een bekende in het auto- en motorcrosswereldje als oud-coureur, ploegleider van een aantal motorcross-teams en handelaar in auto's en motoren. Een van de teams waaraan hij leiding gaf, zou in het verleden door het supermarktbedrijf Jumbo van de familie Van Eerd zijn gesponsored.

E. zou echter al sinds 2015 niet meer als ploegleider actief zijn geweest, dus die eventuele banden dateren nog van vóór de veroordeling in 2018. Maar er zijn aanwijzingen dat de banden tussen Van Eerd en E. ook afgelopen jaren nog bestonden.

Hummer

Volgens het Dagblad van het Noorden zou E. 'veelvuldig motoren hebben geleverd voor de riante collectie' van de Jumbo-topman. En volgens onderzoek door het AD kocht Van Eerd recent een militaire Hummer – 'een echt collector’s item' -  en een oplegger bij het autobedrijf van E. in Assen.

De topman van Jumbo is een fanatiek verzamelaar van klassieke auto's en motoren. Via zijn privébedrijfje Frits van Eerd bv bezit hij een collectie die - samen met een voorraad onderdelen - een boekwaarde van 30 miljoen euro heeft.

Meegesleurd

Gezien de veroordeling uit 2018 is het de vraag waarom Van Eerd zijn banden met E. niet eerder verbrak. Als mede-eigenaar en topman van supermarktgigant Jumbo had Van Eerd misschien moeten beseffen dat hij met die banden een onverantwoord risico nam om te worden meegesleurd in zaken die de grenzen van het toelaatbare overschrijden.

Van belang daarbij is of Van Eerd van de reputatie van E. had kunnen weten. De uitspraak van de rechtbank uit 2018 is openbaar, maar het kan zijn dat de Jumbo-topman daarvan geen kennis had.

Aan de andere kant was het volgens mediaberichten in het auto- en motorcrosswereldje wel bekend dat E. betrokken was geweest bij dubieuze zaken. Volgens het AD zouden coureurs via hem ongewenst bij strafbare zaken betrokken zijn geraakt, en vermoedden inwoners van zijn woonplaats dat hij criminele banden onderhield.

Wereldje

Volgens advocaat en voormalig Officier van Justitie Robert Hein Broekhuijsen hoeft Van Eerd de uitspraak van de rechter over E. uit 2018 niet te hebben gelezen om te weten dat E. niet van onbesproken gedrag was.

"Die meneer had een veroordeling aan zijn broek wegens witwassen. En mensen in de omgeving van zo iemand weten vaak wel dat iemand een probleem heeft. Van Eerd behoort ook tot dat wereldje, en had het dus kunnen weten of moeten weten."

Het feit dat de Jumbo-topman enkele dagen vastzat als verdachte is veelzeggend, vindt Broekhuijsen. "Voor een verdachte moet er sprake zijn van een redelijk vermoeden van schuld. En het OM gaat iemand als Van Eerd niet aanhouden als er geen sprake zou zijn van een ernstig vermoeden daarvan."

Beetje dom

Leen Paape, hoogleraar corporate governance aan Nyenrode Business University, vindt dat Van Eerd zich als bestuurder van een groot bedrijf had moeten afvragen of hij zich met E. kon afficheren. "Het antwoord ligt hier voor de hand: nee. Maxima zou zeggen, dit was een beetje dom. En dat is in dit geval nog zacht uitgedrukt."

Volgens Paape had Van Eerd moeten weten van de veroordeling van E. "Het is logisch dat iemand met een grote naam zich daarover laat informeren. Je mag verwachten dat zo iemand zich oriënteert op de vraag met wie hij zaken doet. Je had het moeten weten, of je had mensen om je heen moeten hebben die het je hadden verteld", aldus de hoogleraar corporate goverance.

"Bovendien is het niet zo dat dit helemaal onverwachts kwam. Over deze meneer was allang discussie, er was langer rook rondom hem."

Terugtreden

Paape vindt het daarom ook terecht dat Van Eerd vrijdag tijdelijk terugtrad als topman van Jumbo, en zegt niet gek te zullen opkijken als hij uiteindelijk helemaal opstapt.

"Hoe lang kan je 'tijdelijk' je taken neerleggen? Dergelijke onderzoeken naar witwassen lopen lang, en terugkeer tijdens het onderzoek lijkt uitgesloten. Daarom is het aannemelijk dat hij uiteindelijk opstapt uit het bestuur. Het is waarschijnlijk einde oefening."