Bouwers carnavalswagens in de stress: 'Van ijzer tot lijm, het is onbetaalbaar'
Een vat lijm is bijna in prijs verdubbeld en die van ijzer item dito. Door de gestegen materiaalkosten komen carnavalsbouwclubs in de problemen, blijkt uit een rondgang van RTL Z. Wagens worden noodgedwongen kleiner of minder gedetailleerd. En de optocht in Sittard staat zelfs op de tocht, want is alles wel op tijd droog nu de verwarming in de bouwloods niet aan kan?
Sjohn Smeets van carnavalsvereniging De Sjnaake Zitterd is net terug van de bouwloods in Sittard waar hij samen met andere vrijwilligers een paar uur per dag in de weer is met papier-maché. "Het is erbarmelijk. Het is in die hal maar zes graden. Mensen hebben hun handen af en toe in warm water om ze op te warmen. Anders kunnen ze geen kranten plakken", zegt hij.
Tien verschillende buurten bouwen in de gezamenlijke hal al sinds de jaren 70 hun wagens. Het is altijd haasten om het op tijd af te hebben voor de carnavalsoptocht. Zoveel stress als nu heeft Smeets niet eerder gehad.
Materiaal droogt slecht
"Papier-maché moet tussendoor steeds drogen. Dat lukt nu amper. Er zijn hier 150 tot 250 mensen aan het bouwen, die blijven doorgaan. Maar de kans dat alle wagens op tijd af zijn, wordt door het koude weer steeds kleiner. Mogelijk vallen er wagens af of zijn wagens nog nat met de carnaval."
De wagens die de inwoners van Sittard te zien krijgen, zullen sowieso minder mooi zijn dan andere jaren. De bouwmaterialen rijzen door de inflatie namelijk de pan uit.
Van 4000 naar 6500 euro
"Vroeger kostte onze wagen 4000 euro, nu is dat 6500 euro. We werken veel met ijzer, we lassen met elektrodes. Die zijn onbetaalbaar. Dat geldt ook voor de kosten van papier en verf, je schrikt ervan. We hebben het ontwerp van onze wagen al aangepast, dat wordt soberder", vertelt Smeets.
Als het aan hem ligt, komt de gemeente met financiële hulp over de brug. "Alles wordt nu betaald van contributie en van sponsorgeld. Maar tijdens de coronacrisis zijn leden afgehaakt. We krijgen minder geld binnen, de contributie is nu gestegen naar 75 euro per maand. Maar met deze materiaalkosten is dat nog niet genoeg."
Zelfs kleine stukjes ijzer hergebruiken
De bouwers hergebruiken nu nog meer dan ooit tevoren materiaal van andere jaren. "Zelfs kleine stukjes ijzer lassen we aan elkaar. En er zit minder kleur in de wagen."
Smeets wijst naar de gemeente Roosendaal waar de carnavalsstichting wel subsidie krijgt van de gemeente.
Extra geld van de gemeente
"Het is geen subsidie. Het gaat om een eenmalige bijdrage vanuit het potje voor Covidgelden Cultuur. De stichting verdeelt het bedrag onder de bouwclubs", zegt een woordvoerder van de gemeente Roosendaal tegen RTL Z.
De bouwclubs hebben samen met de Stichting Carnaval Roosendaal (SCR) hun financiële posities in kaart gebracht. De resultaten waren zorgelijk en zijn met de gemeente besproken. De gemeente kan echter niet zeggen om hoeveel geld het gaat, en verwijst daarvoor naar de SCR. Daar wil niemand het bedrag noemen.
'Water staat bouwclubs aan de lippen'
"Het geld gaat in een fonds", is alles wat Richard Jongenelen, secretaris van de SCR over de kwestie kwijt wil. Fred Hoogervorst, binnen de SCR bestuurlijk verantwoordelijk voor de optocht, wil ook niet zeggen hoe groot de financiële problemen bij de bouwclubs zijn.
"Vijf bouwclubs bouwen hier in één gezamenlijke hal. De huur daarvan is nu kwijtgescholden maar er zijn nog wel flink gestegen stookkosten", zegt hij. "Het water staat de bouwclubs aan de lippen, vandaar dat we actie hebben ondernomen om te kijken of ze financiële steun kunnen krijgen. Het geld is toegezegd door de gemeente. Maar we moeten nog met de clubs doorspreken hoe we het bedrag gaan verdelen."
Als het zo doorgaat, verdwijnen er misschien bouwclubs, vreest Hoogervorst. "Sommige wagens worden gebouwd met vier tot vijf mensen. En bij hen thuis stijgen ook de kosten dus je kunt de contributie niet eindeloos verhogen. De inkomsten komen met name uit prijzengeld en in sommige dorpen of steden krijg je startgeld als je meedoet met de optocht."
Vat lijm voor 250 euro
Richard Jongenelen is bouwer bij De Kurketrekkers, de grootste bouwclub van Roosendaal. "Een vat lijm kostte 150 euro en dat is nu 250 euro. Dat is wel even slikken. De boiler hebben we uitgezet, die vreet ook stroom dus we hebben alleen koud water."
Ook De Kurketrekkers proberen zoveel mogelijk ijzer te recyclen. "Vier kleine stukjes maken weer een lang stuk. Zo probeer je het te redden. En de kachel blijft uit maar het is afwachten of alles op tijd droog is voor de optocht. Het is hopen dat het wat warmer wordt."
Oude ongebruikte materialen
Het ontwerp van de wagen is nog niet aangepast. "We hebben twee jaar lang door corona geen optocht gehad. We hadden al wel wat materialen aangeschaft die toen goedkoper waren, dat is onze mazzel. Maar als de materiaalkosten zo hoog blijven, hebben we volgend jaar wel een probleem."
Alles is afhankelijk van vrijgevigheid, zegt Jongenelen. "Ons lasapparaat was kapot, maar een nieuwe zat niet in het budget. Eén van onze leden heeft het toen gesponsord. En na de optocht proberen we delen van de wagen te verkopen, maar dat gaat vaak tegen kostprijs zonder winst. En soms passen we poppen aan, een andere kleur of muts erop en dan gebruiken we die het jaar erna weer."
Het geld van de gemeente komt waarschijnlijk te laat, de optocht is al over een kleine maand. "We kunnen met het geld nog kleine dingen aanpassen, maar je gaat het hele ontwerp zo laat niet meer veranderen. Dus dat geld is vooral voor volgend jaar fijn."
Maastricht is één van de weinige steden waar geen problemen zijn. "We hebben hier met name loopgroepen met handkarren. Die worden elk jaar uit de garage getrokken en opgelapt", zegt Armand Peereboom, woordvoerder van stadscarnavalsvereniging De Tempeleers. "De inschrijving voor de optocht moet ook nog starten, dus we weten nog niet of carnavalsvierders die normaal meelopen, nu afhaken."
Dure glasvezelmatten
Terwijl in Roosendaal en Sittard nog veel wagens van papier-maché worden gemaakt, wordt dat in Breda met glasvezelmatten gedaan. "Dat is steviger, maar ook veel duurder", legt Jordan Zijlmans, coördinator van de bouwclubs Breda uit.
"IJzer is twee keer de prijs, een glasvezelmat is twee keer de prijs, houtlijm is meer dan twee keer de prijs. Het heeft een enorme impact. De clubs kunnen nog een beetje putten uit de financiële reserves van andere jaren. En doordat in coronatijd de optocht niet doorging, hadden ze nog wat bouwmaterialen liggen."
Interen op kwaliteit
Eén bouwclub heeft echt moeite om het financieel rond te krijgen, weet Zijlmans. "Daar zijn in coronatijd ook veel leden vertrokken, dus ze hebben minder inkomsten. Die gebruiken alternatieve materialen, zoals karton en papier. Maar dan ga je wel interen op de kwaliteit."
Veel carnavalsclubs proberen de wagens of delen daarvan te verkopen. "En soms maken ze ook poppen voor bedrijven. Zo probeer je het te redden", legt Zijlmans uit.
Het ontwerp van een wagen aanpassen, kan nauwelijks, meent hij. "Technisch is dat lastig, je kunt een wagen niet opeens kleiner maken. Wel kun je details aanpassen, maar vaak merk je dan dat het niet meer klopt."
Het is slimmer werken en veel denken, zegt Bas van Oevelen, voorzitter van de Stichting Vastenavend in Bergen op Zoom. "Welke materialen gebruik je, zijn er alternatieven of andere bouwmethodes die goedkoper zijn zoals textiel?"
Collecte langs de deuren
Geld van de gemeente hebben de bouwclubs hier niet nodig. "Elk jaar is er een collecte langs de deuren. Dat levert genoeg op voor de bouwclubs. En gelukkig hadden veel clubs al materialen liggen van andere jaren omdat in de coronaperiode alles stillag. Het is dus nog te overzien", zegt Van Oevelen over de wagens die volgens hem al snel tienduizend euro per stuk kosten.
IJzer en staal worden vaak hergebruikt. "Onderdelen worden ook verkocht aan pretparken en andere carnavalsclubs buiten de gemeente. Bovendien hebben veel clubs sponsoren die in gereedschap of geld sponsoren."
Ook in Bergen op Zoom is het koud in de bouwloodsen. "Gelukkig is glasvezel en polymeer minder gevoelig voor lage temperaturen. Alleen bij de kinderclubs wordt bij ons gewerkt met papier-maché", aldus Van Oevelen.