Betere kledingindustrie? 'Laagste prijs mag niet meer leidend zijn'

Bij het Nederlandse merk Mud Jeans houden ze het graag overzichtelijk, zegt oprichter Bert van Son in gesprek met RTL Z. Spijkerbroeken worden gerecycled in Spanje en de stof wordt weer verwerkt tot nieuwe kleding in Tunesië.

Dat klinkt ver, maar is het voor deze industrie niet, zegt de ondernemer. Veel Westerse kleding wordt namelijk gemaakt in landen zoals India, Bangladesh en China. "We kennen onze producenten persoonlijk en blijven relatief dicht bij huis."

Dat maakt ook dat Van Son kan beloven dat hij werkt met wat hij noemt 'blije mensen'. Er zijn afspraken over een veilige en gezonde werkomgeving en alle werknemers in de productieketen moeten een eerlijk loon ontvangen dat boven het minimum ligt.

Met de bus naar huis

"Ik zit al veertig jaar in het vak en dit is de enige fabriek die ik ken waar mensen om vier uur 's middags met de bus naar huis worden gebracht", zegt hij.

Als je wilt, dan kun je het ook netjes doen, zegt de ondernemer. Tien jaar na de ramp bij de Rana Plaza kledingfabriek in Bangladesh, met 1134 doden en veel gewonden tot gevolg, is dat alleen nog steeds geen gemeengoed in de industrie, zegt de International Labor Organisation. Hoewel veel fabrieken veiliger werden, valt er nog steeds veel te verbeteren.

Zo goedkoop mogelijk

Bangladesh is een van de grootste textielexporteurs ter wereld en veel kledingfabrieken in het land zijn erop gericht om zo goedkoop mogelijk te produceren voor Westerse merken, zoals Zara, H&M en Primark. Na de ramp beloofden deze en andere merken zorg te dragen voor betere werkomstandigheden in de fabrieken in het Bangladesh-akkoord.

Die kwamen er ook, zegt Niels Ahsmann, adviseur circulaire economie bij KplusV. Tegelijkertijd zijn er nog veel arbeiders die onder het lokale minimumloon betaald krijgen en onder een fatsoenlijk welzijnsniveau vallen, ondanks ambities om ook dat te verbeteren in het bovengenoemde akkoord. "Dat blijft echt achter."

Spagaat

Waarom lukt het niet? Ahsmann wijt het aan een versnipperde productieketen met veel schakels. "Labels kunnen niet overal invloed uitoefenen", zegt hij. Bovendien zitten de merken die minder goed scoren op arbeidsvoorwaarden, zoals Primark en H&M, in een spagaat tussen zo goedkoop mogelijk kleding willen maken en allerlei eisen stellen in de keten. Al proberen ze het wel, die twee gaan niet goed samen.

Maar het kan wel, zegt Van Son. Voor grotere bedrijven die werken met veel producenten is het lastiger dan voor kleine. Het gaat vaak mis als fabrieken meer werk aannemen dan ze capaciteit hebben. Dan gaat een deel van het werk naar onderaannemers of zelfs weer onderaannemers daarvan, zegt hij. "Dan ben je los."

Kritische vragen

Je kunt gedragscodes hebben, invloed uitoefenen lukt alleen door kritische vragen te stellen en zelf aanwezig te zijn. "Je moet gewoon opletten", zegt de ondernemer, die vindt dat het echte probleem in geld zit. Inkopers die op reis worden gestuurd met de opdracht het zo goedkoop mogelijk te doen: "Als dat je target is, verlies je de menswaardigheid uit het oog."

Rechtstreeks inkopen

Volgens retailer Zeeman, ondertekenaar van het Bangladesh-akkoord en afnemer van fabrieken in dat land, kunnen scherp geprijsd en menswaardigheid hand in hand gaan. Rechtstreeks bij die fabrieken inkopen is hiervoor heel belangrijk, zegt Caroline van Turennout, marketingdirecteur bij Zeeman.

"De meeste fabrikanten kennen we lang, soms tientallen jaren", zegt ze. Het bedrijf maakt afspraken over de werkomstandigheden in een zogenoemde gedragscode. "We bezoeken de fabrieken zelf en laten onafhankelijke partijen controles uitvoeren." De fabrieken kunnen op hun beurt een regelmatige stroom aan bestellingen tegemoetzien.

Weinig loon

Het geeft volgens Van Turennout rust, al garandeert het niet meteen een goed loon voor de fabrieksarbeiders. Zij krijgen een lokaal wettelijk minimumloon, maar dat is in landen zoals India, Pakistan en Bangladesh vaak niet voldoende om in de basisbehoeften te voorzien.

"Daarom voeren we stapsgewijs een leefbaar loon in", zegt Van Turennout. Dit jaar belooft Zeeman hogere lonen te betalen bij in totaal tien leveranciers in Pakistan, China, Bangladesh, India en Turkije. En specifiek voor het aandeel van Zeeman in de productiecapaciteit van de fabriek. Vaak hebben zij namelijk meerdere klanten.

Iedereen moet bijdragen

Een hoger loon wordt op deze manier pas volledig bereikt als ook andere afnemers een steentje bijdragen. Samenwerken is nodig, maar ook ingewikkeld, zegt Zeeman dat zakendoet met meer dan driehonderd fabrieken in dertien landen. Het aantal leveranciers dat een leefbaar loon uitbetaald moet over twee jaar verdubbeld zijn.

En dat zorgt ook voor hogere kosten. "We doen ons best om die kosten elders in de keten goed te maken", zegt Van Turennout. Bijvoorbeeld door spaarzaam te zijn met verpakken. Zo moet de marge overeind blijven, net als de prijs aan de kassa. "Het is een uitdaging, maar het hele bedrijf staat hierachter."

Niet zonder concessies

Volgens Van Son kan liever zijn voor mens en milieu niet zonder concessies. "Wij kunnen niet de prijs bieden die Primark biedt", zegt hij. Er is ook minder geld om lawaai te maken. Maar een markt is er wel, zegt de ondernemer. "We groeien, al is het naar mijn idee niet hard genoeg."

Het is voor hem de enige weg voorwaarts: "Je kunt zakendoen zonder dat het ten koste gaat van alles."

Video: Dit kun je doen als je eerlijke kleding wil dragen.