Spreekverbod voor personeel Big Bazar: mag dat zomaar?

"De problemen stapelen zich op", zei een werkneemster van een Big Bazar-filiaal tegen RTL Nieuws, toen het salaris van augustus met vertraging werd betaald. Directeur Heerke Kooistra laat medewerkers 'moedwillig in de shit zitten', zegt een ander personeelslid tegen het Financieele Dagblad. 

De directie van de koopjesketen wil dergelijke uitspraken in de pers in het vervolg voorkomen. Daarom is het social mediaprotocol aangepast, waar de werknemers gisteravond over zijn geïnformeerd.

De passage die aan het sociale mediaprotocol is toegevoegd:

"Mag de directie ons zo de mond snoeren?", vraagt een werkneemster ons. "Hoe zit het met onze rechten en onze vrijheid van meningsuiting?" We leggen het voor aan Pascal Besselink, advocaat arbeidsrecht bij DAS.

Regie over personeel

"Het is niet raar of ongebruikelijk dat een werkgever op deze manier probeert om schade aan naam en onderneming te voorkomen", zegt Besselink. "Zeker als je een organisatie bent die al in de spotlights staat, wil je verhinderen dat je verdere imagoschade oploopt." 

In het algemeen mogen mensen sowieso niets over iemand anders, een bedrijf of een organisatie zeggen, als dat schadelijk en onjuist is. Klanten van Big Bazar mogen dat ook niet doen, al zou het lastig worden om ze aansprakelijk te stellen voor eventuele schade die daaruit voortkomt.

Over je personeel heb je net wat meer regie, zegt Besselink, al is die niet onbeperkt. In een arbeidsovereenkomst kun je bijvoorbeeld een geheimhoudingsclausule opnemen. Of je maakt afspraken in een arbeidsreglement, bijvoorbeeld met een sociale mediaprotocol, over wat werknemers wel en niet mogen delen.

Het eenzijdig opleggen van een spreekverbod met de pers is discutabel, stelt hij, al bestaat er wel een belangrijke nuancering. "Op het moment dat er al een protocol bestaat en je gaat daarmee akkoord als je je arbeidsovereenkomst ondertekent, dan wordt de situatie anders."

Schade concreet maken

Zeker als het voorbehoud is gemaakt dat dit protocol in de toekomst kan veranderen, en je óók met die veranderingen akkoord gaat. Dat geeft de werkgever overigens geen vrijbrief om opeens zwaarwegende sancties in te voeren.

"Waar het uiteindelijk om gaat, is dat de werkgever er maatregelen aan kan verbinden als je uitspraken schade opleveren. Maar ja, hoe kun je concreet maken dat een uitspraak van een werknemer tot schade heeft geleid? En hoe hoog is die schade dan?" 

In het geval van Big Bazar-medewerkers is het sociale mediaprotocol opgenomen in hun contract. Het ontbreken van zo'n protocol is evenwel geen vrijbrief voor de werknemer om alles maar te mogen zeggen, of het nou op sociale media is of tegen journalisten, zegt Besselink.

Collectief actie ondernemen

"De botsing tussen posten op sociale media en het arbeidsrecht leidt toch wel regelmatig tot vervelende situaties, met bijvoorbeeld ontslag tot gevolg. 'Ik mag schrijven wat ik wil' gaat niet op als het je werkgever schade berokkent." 

Je moet je als werknemer ook afvragen wat je ermee opschiet om de vuile was buiten te hangen, zegt hij. "Als je bang bent voor je eigen positie, zou je ook collectief actie kunnen ondernemen, bijvoorbeeld via een vakbond. En als je salaris niet wordt uitbetaald, zou je een advocaat kunnen inschakelen. Dat is in ieder geval de geijkte weg." 

Of de directie werknemers zo de mond mag snoeren, zoals de werkneemster ons vraagt, is dus van geval tot geval anders. Wat is er precies gezegd? Heeft het (imago)schade opgeleverd? Alleen de rechter kan de belangen van het bedrijf afwegen tegen het belang van vrijheid van meningsuiting. Al zal een mail van de werkgever over een verbod en dreiging met ontslag er in de praktijk vaak voor zorgen dat (minder mondige) werknemers niet meer met de pers durven te praten.