Hoe eco-supermarkt Marqt in de problemen kwam

Marqt wordt in 2006 opgericht door ondernemers Quirijn Bolle en Meike Beeren. Hun droom: een winkel met duurzame, eerlijke en lokale levensmiddelen die een tegenwicht biedt aan het bestaande voedingssysteem, dat volgens hen slechts gericht is op goedkope productie en winst in plaats van goede voeding.

Duurzame voeding

De twee van Ahold afkomstige ondernemers openen in 2008 hun eerste winkel aan de Amsterdamse Overtoom. Nog hetzelfde jaar volgt een vestiging in Haarlem. In 2010 opent nummer drie zijn deuren, aan het Amsterdamse Rembrandtplein.

Met de prachtige winkels en een indrukwekkend aanbod van duurzame levensmiddelen staat Marqt op de kaart. Maar daarbij blijft het voorlopig. Omdat het aantal vestigingen blijft steken op drie, blijft Marqt de eerste jaren een Calimero.

Rijke investeerders

Daar komt in 2012 verandering in. Dat jaar weet Marqt een belangrijke stap te zetten, met het aantrekken van de schatrijke Belgische investeerder Verlinvest. Die is in handen van de Belgische ondernemersfamilies De Spoelberch en De Mévius. Zij werden schatrijk dankzij AB Inbev, de grootste bierbrouwer ter wereld.

Verlinvest mag in Nederland een onbekende naam zijn, maar het is een imposante speler. Volgens zakenkrant De Tijd beschikt Verlinvest over een beheerd vermogen van 1,6 miljard euro, dat is geïnvesteerd in 26 bedrijven over de hele wereld.

Topdeals

Vooral in de drank- en voedingssector is Verlinvest bekend om topdeals. Zo verkocht het waterproducent Vitamin Water in 2007 aan Coca-Cola voor 4 miljard dollar. Ketchupmaker Sir Kensington's ging naar Unilever. Met Pepsi onderhandelt het over de verkoop van kokoswatermaker Vita Coco.

Marqt kan niet alleen profiteren van de diepe zakken van de Belgen, maar ook van hun zakelijke kennis. Verlinvest-oprichter Frédéric de Mévius wordt in 2012 zelfs op persoonlijke titel even commissaris bij Marqt, gevolgd door zijn rechterhand Eric Melloul.

Groeispurt

Dankzij de kapitaalkrachtige grootaandeelhouder kan Marqt een groeispurt inzetten. In 2013 doet Verlinvest een vervolginvestering van 4,5 miljoen euro. Eind dat jaar staan er al 12 vestigingen.

En dat is nog maar het begin. Oprichter Bolle zegt in de pers dat er in 2015 niet minder dan 25 winkels moeten zijn. Daarna overweegt hij vestigingen op stations, thuisbezorging en de verovering van het buitenland.

Winst naar klanten

Ook zegt Bolle dat hij op termijn een overschot aan winst wil teruggeven aan zijn klanten. Wel beseft hij dat het bedrijf daarvoor eerst winst moet maken. "Als je verlies lijdt, langdurig, dan houdt het op", zegt Bolle in 2013 realistisch tegen ondernemersblad Forum.

Omdat Bolle minder geschikt blijkt voor de dagelijkse leiding, treedt hij in 2013 terug als topman en wordt commissaris. Wel blijft hij voor de buitenwereld het gezicht van Marqt. Mede-oprichter Beeren wordt algemeen directeur.

Doel gemist

In 2015 opent Beeren drie nieuwe vestigingen, waarmee het totaal op 15 komt. Daarvan staan er 10 in Amsterdam, maar ook Rotterdam, Den Haag en Haarlem hebben winkels. Het door Bolle beloofde aantal van 25 wordt in 2015 echter niet gehaald.

Ook de resultaten houden niet over. Marqt boekt in 2015 een verlies van 1,1 miljoen euro op een omzet van bijna 59 miljoen. Op dat moment trappen de rijke grootaandeelhouders op de rem. Voorlopig komt er een einde aan de opening van nieuwe winkels.

Eind dat jaar treedt ook Beeren terug als algemeen directeur. Zij wordt verantwoordelijk voor business development. De leiding komt in handen van financieel directeur Thijs Fleuren en operationeel directeur Tjibbe Bouma.

Nieuwe investeerders

Ondanks het feit dat Marqt in 2016 geen geld investeert in de opening van nieuwe winkels, neemt het verlies dat jaar toe. Op een omzet van 61 miljoen euro bedraagt het verlies 1,4 miljoen.

De Belgische grootaandeelhouders hebben er genoeg van. In april 2017 verkoopt Verlinvest haar belang terug aan Marqt, dat vervolgens nieuwe aandelen verkoopt aan twee nieuwe investeerders; een beleggingsfonds van Triodos Bank en Social Impact Ventures (Social IV).

Maatschappelijk karakter

Daarmee komt een heel ander type aandeelhouder binnen. Verlinvest investeert graag in zogenoemde disruptors, die de gevestigde orde in een sector opschudden. Marqt past daarin. Maar de Belgen willen ook serieus geld verdienen met hun investeringen.

Triodos en Social IV hebben een toch iets 'maatschappelijker' karakter, dat beter past bij Marqt. Social IV, in 2015 opgericht door sociaal ondernemers Willemijn Verloop en Machtelt Groothuis, krijgt geld van het European Investment Fund (EIF) om te investeren in bedrijven die 'een positieve en meetbare impact hebben op mens en milieu' .

Het Triodos Organic Growth Fund heeft vergelijkbare doelen. De aandelen Marqt lijken in goede handen terecht gekomen. Bovendien steken de nieuwe grootaandeelhouders 1,2 miljoen aan kakelvers kapitaal in de duurzame supermarkt.

Nieuwe commissarissen

Als gevolg van de aandeelhouderswissel wordt in 2017 ook de raad van commissarissen vernieuwd. Oprichter Bolle blijft als enige zitten. Als nieuwe voorzitter wordt Leendert van Driel benoemd, ooit oprichter van investeerder Gilde en adviseur van de nieuwe grootaandeelhouder Social IV.

Voor Social IV zelf neemt Helmer Schukken zitting, en vanuit Triodos komt fondsmanager Jurriën Appers binnen. In 2018 worden de toezichthouders aangevuld met de Rotterdamse 'duurzaam ondernemer' Annelies van der Vorm.

Rendement verbeteren

In het tweede kwartaal van 2017 begint Marqt een intern onderzoek 'om het rendement uit operationele activiteiten te verbeteren'. In mei neemt oprichter/commissaris Bolle daarop alvast een voorschot. In NRC Handelsblad kondigt hij aan dat Marqt in 2017 voor het eerst in zijn bestaan nettowinst zal boeken.

Maar Marqt kan die belofte niet inlossen. RTL Z meldt in de zomer van 2018 dat het bedrijf in plaats daarvan een verlies van 1,3 miljoen boekt. Het eigen vermogen daalt tot een zeer magere half miljoen, op een balanstotaal van 13 miljoen.

Volgens retailexperts heeft Marqt een goed concept, maar zijn de prijzen te hoog en is de marketing beroerd.

Sprong vooruit

Desondanks lijkt Marqt in 2018 toch weer een sprong vooruit te maken. In de zomer van dat jaar benoemen de commissarissen de dan 51-jarige Joost Leeflang als de nieuwe topman. Leeflang heeft jaren voor Philips gewerkt, en is sinds kort coach van duurzame bedrijven. Hij komt uit de koker van aandeelhouder Social IV en president-commissaris Van Driel.

Niet veel later vertrekt mede-oprichter Meike Beeren bij Marqt, om te gaan werken bij een headhunter. In een afscheidsinterview blijft de reden voor haar vertrek vaag. Ondanks haar stap terug in 2015 bleef de werkdruk te hoog, is de suggestie.

Ambitieuze plannen

De nieuwe topman kondigt vrijwel meteen ambitieuze plannen aan. Leeflang zegt het aantal winkels te zullen verdrie- of viervoudigen. Wel zullen de winkels wat kleiner worden. Wanneer de 45 tot 60 winkels er moeten staan, zegt hij niet.

Leeflang voegt al snel de daad bij het woord, en gaat daadwerkelijk nieuwe winkels openen. In april opent Marqt de achttiende vestiging, in Heemstede. Een kleine supermarkt van 300 vierkante meter, bovendien de eerste buiten de grote steden.

Marketingoffensief

Ook start Leeflang een marketingoffensief, om Marqt zichtbaarder te maken. Een bombardement aan persberichten volgt. Het bedrijf schrapt reclame gericht op kinderen, steunt een app tegen voedselverspilling en gaat duurzame sinaasappelsap verkopen.

Dat Marqt ondanks de belofte van Bolle toch geen winst boekt, heeft volgens Leeflang te maken met de keuze om verder te investeren in groei.

Spanningen

Maar achter de schermen gaat het mis. Hoewel de 'maatschappelijke' aandeelhouders Triodos en Social IV beter passen bij de oprichters/aandeelhouders dan het oude Verlinvest, ontstaan er toch spanningen tussen de eigenaren.

Die spanningen doen zich ook voor in de raad van commissarissen, waar een aantal belangrijke aandeelhouders zitten. Uit het register van de Kamer van Koophandel blijkt dat oprichter en aandeelhouder Bolle begin februari opstapt als commissaris.

Vertrek commissarissen

Vervolgens legt president-commissaris Van Driel begin mei zijn functie neer. Vijf dagen later worden de resterende commissarissen Appers, Schukken en Van der Vorm uitgeschreven. Marqt zegt naar een nieuwe vorm van toezicht te willen, waarbij de commissarissen geen of minder belangen hebben als aandeelhouder.

Met het vertrek van de commissarissen stapt ook de kersverse, ambitieuze topman Leeflang op. Volgens Marqt is zijn plotselinge vertrek het gevolg van een verschil van inzicht met de aandeelhouders over de strategie.

Banen geschrapt

Mogelijk hebben de nieuwe aandeelhouders tegen de verwachting in de hand op de knip gedaan. Onlangs voerde Marqt namelijk een 'rationalisatie' op het hoofdkantoor aan het Amsterdamse Barentszplein aan het IJ door, waarbij een deel van de ondersteunende functies werd geschrapt.

Volgens Marqt willen het management en de aandeelhouders de strategie wijzigen en met andere partijen gaan samenwerken. Of dat betekent dat het bedrijf in de verkoop staat, wil een woordvoerster niet zeggen.

Roer opnieuw omgegooid

De strategiewijziging is opmerkelijk, omdat Marqt na het komst van de nieuwe aandeelhouders in 2017 al een nieuwe strategie had opgesteld.

Het is onduidelijk waarom de aandeelhouders nu de noodzaak voelen om zo snel al het roer om te gooien. Appers van Triodos en Schukken van Social IV willen geen toelichting even, en verwijzen naar Marqt. Het bedrijf wil echter geen enkele vraag beantwoorden.

Oprichter Bolle, die nog steeds aandeelhouder is, was onbereikbaar voor commentaar. 

Ambities loslaten

Retail-deskundigen zeggen vandaag in het FD dat Marqt de ambitie van tientallen vestigingen door heel Nederland moet loslaten. De eco-supermarkt zou genoegen moeten nemen met de grote steden van de Randstad, omdat daarbuiten niet genoeg potentiële klanten zijn.

Probleem is dat Marqt nu juist dankzij een groter aantal winkels uit de verliezen dacht te komen, door lagere inkoop- en overheadkosten. Ook past een kleine keten niet in de wens van de oprichters om het voedingssysteem structureel te veranderen.

Dit najaar verwacht Marqt bekend te maken wat de nieuwe strategie is.