Big oil in big trouble: aandeelhouders roeren zich voor het klimaat

Van je vrienden moet je het hebben, moeten de grote olie- en gasreuzen vorige week gedacht hebben. In het rapport 'Net Zero in 2050' roept het Internationaal Energieagentschap (IEA), nota bene opgericht na de oliecrisis van 1973 om de olietoevoer aan het Westen te garanderen, energiebedrijven op om niet langer te investeren in nieuwe olie- en gasvelden.

Geven ze geen gehoor aan die oproep, dan komen de klimaatdoelstellingen van Parijs van 2015 in gevaar. Destijds spraken 195 landen, inclusief de Verenigde Staten en China, af de opwarming van de aarde te beperken met anderhalf tot twee graden. Voormalig president Donald Trump trok zich echter twee jaar later terug, maar zijn opvolger Joe Biden maakte die beslissing op zijn eerste dag als president weer ongedaan.

Follow This

'Parijs' speelt een steeds prominentere rol bij aandeelhouders van de grote beursgenoteerde olie- en gasbedrijven. Verreweg de bekendste speler is Follow This, opgericht door voormalig energiejournalist Mark van Baal. Deze activistische belegger probeert Shell sinds 2016 via resoluties op aandeelhoudersvergaderingen (ava's) sneller te laten verduurzamen.

Later kwamen daar ook andere oliemaatschappijen bij. Met klimaatresoluties bij Shell, ExxonMobil (Esso), Total, BP en Chevron (Texaco) probeert Follow This inmiddels de vijf grootste beursgenoteerde olie- en gasbedrijven via hun aandeelhouders te vergroenen. Met succes.

Kreeg Follow This vijf jaar geleden nog maar 3 procent van de handen van Shells aandeelhouders op elkaar, tijdens de ava van vorige week was dat al bijna één op de drie. Onder hen grote beleggers, zoals pensioenfonds Zorg en Welzijn, Aegon en Nationale-Nederlanden. Weliswaar geen meerderheid, maar wel een signaal dat het bestuur niet zomaar kan negeren.

Rechtszaak Shell

Wat Follow This via de aandeelhouders van Shell niet voor elkaar kreeg, lukte Milieudefensie samen met zes andere actiegroepen wel via de rechter. De Haagse rechtbank oordeelde woensdag dat het Brits-Nederlandse olie- en gasconcern zijn CO2-uitstoot ten opzichte van 2019 met 45 procent moet terugdringen. Daarmee kwam de rechter tegemoet aan de eis van Milieudefensie en de zes actiegroepen.

Vandaag vindt de ava van Total plaats. In aanloop hiernaartoe hebben verschillende aandeelhouders, waaronder de Nederlandse pensioenfondsen PME en PMT, al aangegeven tegen het softe klimaatbeleid van de Franse oliemaatschappij te stemmen. In plaats daarvan zullen ze strengere maatregelen eisen om de CO2-uitstoot terug te dringen.

Eerder deze maand schaarde een overgrote meerderheid van de aandeelhouders van Phillips 66 (80 procent) en ConocoPhillips (61 procent), twee relatief kleine Amerikaanse oliebedrijven, zich achter een resolutie van Follow This. Ook was de activistische aandeelhouder vorig jaar medeverantwoordelijk voor het besluit van BP om in 2050 klimaatneutraal te zijn.

Engine No. 1

Maar het voorlopige hoogtepunt behaalde Follow This woensdag op de ava van Chevron. Tegen de wens van de raad van bestuur stemde 61 procent van de eigenaren voor een motie die de een na grootste olieproducent van de VS verplicht om meer te doen om zijn CO2-uitstoot te verlagen.

Voorman Van Baal spreekt van 'een overwinning in de strijd tegen klimaatverandering', zegt hij in een reactie. "Door ons klimaatvoorstel te steunen, dringen investeerders er bij Chevron en de hele olie-industrie op aan om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de twee graden."

Enkele uren later kreeg een andere kleine activistische belegger, het Amerikaanse Engine No. 1, het bij ExxonMobil voor elkaar om twee plekjes in het bestuur te bemachtigen. Hierdoor kan de investeringsmaatschappij, die slechts 0,02 procent van de aandelen heeft, een zware stempel drukken op het klimaatbeleid van Amerika's grootste olieconcern. Engine No. 1 pleit onder meer voor minder investeringen in olie en gas.

Trage technologie

Hans van Cleef, energie-analist bij ABN Amro, begrijpt het sentiment onder beleggers. Ook hij maakt zich zorgen om klimaatverandering, maar benadrukt dat olie- en gasbedrijven al veel ondernemen om hun uitstoot van broeikasgassen te verminderen. "Er wordt nu gedaan alsof ze niets doen, maar ze zijn wel degelijk aan het investeren in de energietransitie."

Volgens hem willen de Westerse oliegiganten zelfs meer actie ondernemen, maar worden ze daarin geremd door een gebrek aan technische mogelijkheden. "Op papier is het makkelijk om CO2 te besparen, maar de praktijk is een stuk weerbarstiger", zegt hij. "De technologie is nog niet rijp voor opschaling. Dat maakt het lastig."

De Shells, BP's en Exxons van deze wereld zijn bovendien verantwoordelijk voor 'slechts' 10 procent van de wereldwijde olieproductie. Staatsoliebedrijven, zoals die van Saoedi-Arabië, Rusland en Irak, zijn de échte vervuilers, wil Van Cleef maar zeggen. Bovendien produceren zij stukken minder efficiënt dan hun concurrenten in het Westen.

Lager pensioen

Verder wijst Van Cleef er op dat de aandeelhouders niet per definitie beter af zijn bij een strenger klimaatbeleid. Een lagere olie- en gasproductie betekent immers minder winst en dus minder dividend. Uiteindelijk kan dit ook resulteren in een lager pensioen. Overigens hebben beleggers in de Big Five sowieso zware jaren achter de rug, afgezien van het dividend. Alleen de koers van Chevron steeg sinds 2016 per saldo.

De strengere klimaateisen die aandeelhouders olie- en gasbedrijven nu opleggen, zorgen op de korte termijn voor een slechtere concurrentiepositie, denkt Van Cleef. Maar op de lange termijn kan het ze ook voordeel opleveren, legt hij uit. "Wellicht bouwen ze wel een technologische voorsprong op."

Volgens Follow This-oprichter Van Baal toont het stijgende engagement van aandeelhouders aan dat ze in toenemende mate beseffen dat zij de energietransitie mogelijk kunnen maken. "Big oil kan het Klimaatakkoord van Parijs maken of breken. Investeerders in oliemaatschappijen zeggen nu: we willen dat u handelt door de uitstoot nú te verminderen, en niet in de verre toekomst."