Dit bier wordt van regenwater en dennennaalden gebrouwen

Een glaasje verse jus d'orange? In de horeca gingen voor de lockdown sinaasappels er met duizenden tegelijk doorheen. Na het persen gingen de restanten bij het afval. Dat kan anders, zo meende Frederik Kampman van Lowlander Beer. In die resten zit namelijk hartstikke veel smaak.

"We werken nu samen PeelPioneers. Eenmaal per dag halen die half uitgeperste citroenen -en sinaasappels bij horeca en cateraars in Amsterdam op. Dat wordt daar apart gehouden. Wij maken er een extract van dat we gebruiken bij het brouwproces."

Wie een alcoholvrij witbiertje van Lowlander koopt, recyclet dus eigenlijk afval. En het is niet het enige biertje waarbij ze reststromen gebruiken.

Snoeiafval

"Ieder jaar kopen we in Nederland twee miljoen kerstbomen. Die worden met alle liefde opgetuigd en verdwijnen daarna op de afvalstapel waar ze worden versnipperd en verbrand", zegt Kampman.

Tijdens een hardlooprondje in januari 2018 zag hij overal op straat gedumpte kerstbomen liggen. Zonde, vond hij en ging op zoek naar manieren op de naalden te verwerken.

"Uit ervaring wist ik dat in botanische ingrediënten vaak veel smaak en restwaarde zit. We hebben mensen de volgende kerst gevraagd hun kerstboom bij ons in te leveren en zijn gaan experimenteren met recepten. Uiteindelijk is daar onze WinterIPA uit gekomen, een combinatie van onder meer jeneverbes en dennennaalden."

Overcapaciteit

De brouwerij bestaat sinds 2016. Inmiddels zijn er dertien soorten Lowlanderbier op de markt. Om de impact op het milieu kleiner te houden brouwt Lowlander die bieren niet zelf, maar gebruiken ze de overcapaciteit van bestaande brouwerijen. "Die hebben de infrastructuur al staan en er zijn momenten dat de ketels daar leeg zijn."

Inmiddels heeft Lowlander een eigen dennenbos geplant. Huishoudens kunnen de bomen adopteren. Met kerst gaan de bomen met kluit en al naar de 'adoptieouders' en daarna weer terug de grond in. In het voorjaar worden de bomen gesnoeid en het snoeiafval wordt verwerkt in het bier. Er is grofweg 600 kilo naalden nodig.

"We hebben in twee jaar tijd 4.500 bomen geplant. Belangrijker is nog dat mensen gaan nadenken over hun eigen consumptiegedrag."

Bier van regenwater

Dat wil ook Rainbeer, een ook in Amsterdam gevestigd bedrijf dat regenwater verwerkt in hun bier. Rainbeer werd in 2016 als Hemels Water geboren. Medeoprichter Joris Hoebe werkte als studiebegeleider bij de Hogeschool van Amsterdam waar hij door het waterschap en de gemeente gevraagd werd samen met zijn studenten na te denken over het regenwatervraagstuk.

"Daar kwamen een aantal ideeën uit, zoals het gebruik van regenwater voor bier", vertelt zakenpartner Wietse Visser. "Brouwerijen gebruiken gemiddeld zeven liter leidingwater voor het brouwen van één liter bier. Joris zijn idee werd echter weggelachen door het waterschap en de gemeente, waarna hij het samen met de studenten zelf is gaan doen."

Schoon

Het idee is simpel. Bijna al het regenwater gaat normaliter het riool in. "Het wordt dan een afvalproduct wat je moet schoonmaken en waar flink wat kosten bij komen kijken. Zonde, zeker omdat regenwater eigenlijk heel schoon is."

Wat als we het water nu eens opvangen en het als grondstof zien, dachten Hoebe en Visser. Ze gingen op zoek naar brouwerijen, maar die waren sceptisch.

Visser: "Het is ook best een apart idee. Maar er is een brouwerij gevonden die een proefbatch wilde maken. Daarna schreef The Guardian erover en ging het balletje aan het rollen."

Het regenwater wordt via verschillende filters gezuiverd, legt Visser uit over het bier dat de Horecava Innovation Award 2017 won. "Het is deels dezelfde techniek die gebruikt wordt om medicijnresten uit het afvalwater van ziekenhuizen te halen." Bij het brouwproces wordt het water bovendien gekookt en ondergaat het meerdere chemische processen.

Filter

Ook zonder filtering doet het regenwater in kwaliteit niet onder ten opzichte van normaal water, zo stelt Visser. "Maar je mag in Nederland wel water uit grachten pompen, zuiveren en als drinkwater verkopen, maar bij regenwater mag dit niet. En die regelgeving kun je ook niet zomaar veranderen, je zit met Europese en Nederlandse normen."

Nu het water gefilterd wordt is het een grijs gebied, zo zegt Visser. "De NVWA en het Brouwersgilde weten wat we doen en staan het toe, maar naar de letter van de wet mag het niet. Dat houdt brouwers soms ook tegen om erin te stappen. Je moet toch een investering doen."

Code Blond

Brouwerijen in Den Helder, Amsterdam, Groningen, Leeuwarden en Nijmegen gingen het experiment aan, maar momenteel brouwt er door verschillende omstandigheden niet één regenbier. Een van de brouwerijen die er toch wel brood in ziet is De Prael in Amsterdam, een kleine ideële brouwerij die mensen met een arbeidshandicap aan het werk helpt. Het was ook de brouwerij die in 2016 de proefbatch wilde maken.

Onder de naam Code Blond, een verwijzing naar de klimaatwaarschuwingen van het KNMI, kwam in 2016 het eerste regenbiertje op de markt. Sinds 2019 ligt het productieproces echter stil, zegt Tijmen Vermaas die pas daarna aan het roer van De Prael kwam te staan.

Plastic vat

"Tot ik een tijdje geleden vroeg waar dat enorme grote plastic vat voor was dat ergens onder een trap lag. Daar vingen we regenwater mee op, vertelde iemand me. Niemand wist waarom ze ermee gestopt waren."

Zelfs de etiketten waren er nog, maar door personeelswisselingen was het project tussen wal en schip geraakt. "Reden voor mij om er opnieuw mee te willen beginnen. Het past zo goed bij dit tijdsbeeld en bij de maatschappelijke taak van de brouwerij."

Het plastic vat was nog nooit gebruikt. Tussen 2016 en 2018 haalde de brouwerij haar regenwater elders, zegt Vermaas.

"We konden het toen nog niet zelf filteren. Inmiddels kan dat wel via de techniek die Rainbeer heeft ontwikkeld. Vorige week heb ik de filters besteld. De leidingen liggen er. Allerlei goten zijn met elkaar verknoopt dus we hebben aan een goede bui water genoeg. Over een paar maanden willen we weer regenbier gaan brouwen."

Andere smaak

Code Blond smaakte iets anders dan het gewone blonde bier van De Prael met verder dezelfde receptuur, volgens de kenners. "Dat komt doordat regenwater zachter is", zo weet Visser. "Het is ook beter voor de apparatuur, want je hebt geen kalkafzetting. En regenwater is van zichzelf al iets zuurder, dus je hebt minder hop nodig."

Met een bar waar het binnen regent wil Rainbeer het gesprek aangaan over het gebruik van regenwater met festivalbezoekers. "Vanwege het coronavirus is dan plan een jaar opgeschoven."

Visser ziet nog meer toepassingen, bijvoorbeeld voor het gebruik van regenwater in een soepfabriek. "We gebruiken nu 119 liter water per persoon per dag. Daarvan drinken we 1,5 liter en gebruiken we 1,5 liter om te koken. Ik denk echt dat hier toekomst in zit."