Als personeel schaars is, waarom stijgen lonen dan niet harder?

Niet eerder waren er zoveel vacatures in ons land. Sinds het begin van de metingen, in 1997, telde het Centraal Bureau voor de Statistiek niet zoveel vacante posities: 251.000. 

Schreeuwend tekort aan personeel

Vooral de horeca en de handel kampen met een fors personeelstekort, maar ook de bouw, techniek, zorg, ICT, transport, financiële sector en het onderwijs schreeuwen om personeel. 

Waar blijft die langverwachte loonstijging dan? In tijden van schaarste worden producten duurder. Als het product arbeid schaars is, moet de prijs - het loon - dan niet gewoon omhoog? 

'Slechts' 2,3 procent meer loon

Wie naar de beschikbare cijfers kijkt komt tot een andere conclusie. De vakbonden hoopten begin dit jaar op een loonstijging van 3,5 procent. Op basis van de cao's die tot juni zijn afgesloten blijken werknemers er 'slechts' 2,3 procent meer salaris bij te krijgen, becijfert werkgeverorganisatie AWVN. 

Lees ook: Werkgevers bieden woningen aan om personeel te trekken

Dat is een gemiddelde, in krappe sectoren als de bouw en de thuiszorg stijgen de lonen harder. "In een aantal sectoren kun je het zien", zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen tegen RTL Nieuws. "Maar over de gehele linie is het een geleidelijke ontwikkeling: meer loon, maar geen grote loonexplosie." 

Hoogleraar Ton Wilthagen over het loon in Nederland. 

Makkelijker onderhandelen

De krapte op de arbeidsmarkt maakt salarisonderhandelingen wel makkelijker. Je kunt als nieuwe medewerker meer eisen stellen, zei directeur van LoonwijzerPaulien Osse eerder tegen RTL Z. Of dat in de cijfers is terug te zien weten we nog niet. Dat soort statistieken verwacht Loonwijzer, dat de lonen bijhoudt, pas volgend jaar. 

Lees ook: Gewild op de arbeidsmarkt? Zo onderhandel je voor een goed salaris

Toch blijven de lonen achter bij de economische groei, raamt ook het Centraal Planbureau. Waar komt dat door? Bedrijven zijn voorzichtiger dan voorheen als het gaat om loonstijgingen, signaleert Wilthagen.

De arbeidsmarkt is nu bijna net zo krap als in 2008. Toch stijgen de lonen nu veel minder hard pic.twitter.com/8AdsU6hl2g

— Peter Hein van Mulligen (@phvmulligen) August 14, 2018

De economie groeit weliswaar, maar de wereldpolitiek is turbulent. Bedrijven kunnen zich de laatste economische recessie nog goed herinneren. Het moet dus langer goed blijven gaan, voordat de lonen stijgen. "Bedrijven willen een slag om de arm houden, ze willen straks niet keihard op de rem hoeven trappen", aldus Wilthagen. 

Extra kosten

Loonstijgingen hebben namelijk gevolgen voor werkgevers, legt woordvoerder Jolanda Maas van Bouwend Nederland uit. De bouwsector sloot afgelopen april een nieuwe cao af. Werknemers zien de komende twee jaar hun salaris stijgen met 5,35 procent. "Veel contracten in de bouw zijn langdurige afspraken en worden afgesloten als package deal met een vaste prijs. Materialen worden duurder, lonen stijgen ook. Die extra kosten kunnen bouwbedrijven niet doorberekenen", vertelt Maas.

Dat neemt niet weg dat personeel ook moet profiteren van de economische opleving, aldus Maas. Maar dat kan ook door andere zaken dan loon: pensioenvoorziening, loopbaanperspectief, ontwikkelpaden, werktijden. 

Loon alleen is niet genoeg

Dat laatste geldt ook voor verplegers in universitaire ziekenhuizen. Cao-onderhandelingen in die sector zitten momenteel muurvast. "Meer loon is een deel van de oplossing", verklaart Karin Weerts van zorgvakbond NU '91. "Als er een goed salaris wordt betaald, zijn mensen sneller geneigd in de zorg te blijven werken, of kiezen ze eerder voor een studie in die richting." 

Maar er is meer: opleidingsbudgetten, pensioenleeftijd en tot welke leeftijd moet je nachtdiensten blijven draaien?

Goede balans tussen werk en vrije tijd

Werkgevers die personeel willen lokken en behouden moeten dus niet slechts de portemonnee trekken, maar ook kijken naar gunstige arbeidsvoorwaarden. Koninklijke Horeca Nederland adviseert horeca-ondernemers hun personeel zoveel mogelijk 'vast te houden'. Onder meer door een prettige werksfeer en zorgen voor een goede balans tussen werk en vrije tijd. Voorzitter Robèr Willemsen, die twee horecazaken heeft, geeft het goede voorbeeld met een vierdaagse werkweek.

"Voorheen draaide personeel veel meer uren, maar hun wensen zijn veranderd", signaleert KHN-woordvoerder Suzanne van Straten in een toelichting aan RTL Z. En als je dan vier dagen tussen 08.00 uur en 16.00 uur achter de receptie van een autobedrijf kunt zitten, in plaats van zes avonden in de bediening, is de keuze voor sommigen snel gemaakt. "De krapte in de horeca komt door een toename van het aantal horecazaken en de concurrentie met andere branches", aldus Van Straten. 

Sanne Boswinkel legt uit hoe werkgevers aan de bak moeten voor hun personeel: