Hogere rekenrente: fijn voor pensionado's, maar risico voor werkenden
Pensioenfondsen moeten zich rijker kunnen rekenen dan nu is toegestaan en daarvoor moet de rekenrente omhoog. Dat stellen tientallen deskundigen uit de academische wereld en het bedrijfsleven in een open brief aan alle fractievoorzitters in de Tweede Kamer. Als de regels versoepelen is dat fijn voor 65-plussers, maar de eventuele rekening is voor jongeren.
De rekenrente is een methode om te bepalen hoeveel geld een pensioenfonds vandaag in kas moet hebben, om ook in de toekomst genoeg geld te hebben om alle pensioenen te kunnen uitbetalen. Als pensioenfondsen met een hogere rente mogen rekenen, zijn verlagingen van de pensioenen op korte termijn waarschijnlijk van de baan.
Stel, je moet volgend jaar 110 euro aan pensioenen uitbetalen. De rente is 2 procent. Dan moet je dit jaar ongeveer 108 euro in kas houden. Is de rente 10 procent? Dan hoef je nog maar 100 euro opzij te zetten. Kortom, hoe hoger de rekenrente, hoe minder geld pensioenfondsen in kas moeten hebben.
'Onnodig korten niet verstandig'
In dat geval hebben ze meer financiële ruimte om pensioenen te verhogen. Of, om in elk geval niet te hoeven korten. Wat goed nieuws is voor gepensioneerden.
Maar de rekenrente is momenteel erg laag. sommige grote fondsen dreigen pensioenen te moeten korten. Ten onrechte, volgens de briefschrijvers, want pensioenfondsen hebben genoeg geld. Door de lage rekenrente lijkt het alleen maar te weinig.
"Onnodig korten is niet verstandig", zeggen experts als Sylvester Eijffinger, Coen Teulings en Herman Wijffels, die de open brief ondertekenden.
Verschillende standpunten
Zijn die kortingen echt zo onnodig als de briefschrijvers menen? Moeten de 'strenge' regels versoepeld worden? De ondertekenaars wijden soms hun hele carrière aan de bestudering van ons pensioenstelsel, maar verkondigen niet per se een breed gedragen standpunt onder economen en pensioenkenners.
DNB-baas Klaas Knot verdedigt bijvoorbeeld strengere rekenregels. Ook hoogleraar Financiering en Econometrie Bas Werker (Universiteit Tilburg) heeft wat af te dingen op de brief.
Rente is nu eenmaal laag
De rekenrente is inderdaad extreem laag, nu iets meer dan 2 procent. Verhoog je de rekenrente dan betekent dat meer financiële ruimte voor pensioenfondsen om pensioenen te verhogen. Of, om in elk geval niet te hoeven korten. Dat is goed nieuws voor gepensioneerden.
"Het voorstel in de brief houdt in: we gaan ervan uit dat het behaalde rendement hoger is. Dat gaan we nu alvast uitbetalen. Terwijl we het risico doorschuiven"
"Maar de huidige werkenden krijgen later juist minder pensioen", reageert hoogleraar Bas Werker desgevraagd. "Want als je de een meer geeft, geef je de ander minder."
Hij is niet gevraagd de brief te ondertekenen, maar had dat ook niet gedaan als dat wel was gebeurd.
Te streng
Volgens de briefschrijvers zijn de rekenregels nu te streng. Pensioenfondsen moeten doen alsof ze uitsluitend zeer veilige, risicovrije, beleggingen doen. Die leveren nu nauwelijks rendement op, maar de kans dat je geld verliest is ook verwaarloosbaar.
Geld uitlenen aan de Nederlandse staat bijvoorbeeld. Voorheen kreeg je daar een beetje rente voor. Nu is dat ongeveer niks.
Niet reëel
In werkelijkheid laten pensioenfondsen het niet bij die staatsobligaties. Ze beleggen wél op de aandelenmarkt, of in de vastgoedsector. Risicovol dus. Hun daadwerkelijke rendementen waren de afgelopen jaren veel hoger dan de rekenrente. Wie meer risico neemt, casht ook meer - in het positieve geval.
Daarom, menen de briefschrijvers, kan de rekenrente beter omhoog. "Rekenen met een rente van 0 procent is niet reëel", zegt initiatiefnemer Sylvester Eijffinger tegen RTL Z. "Ik heb samen met Lex Hoogduin (econoom RUG, red.) gekeken naar een reële rekenrente. Vanuit de economische groei is dat 1,5 procent."
Een dergelijk percentage, waarin ook risicovolle beleggingen opgenomen worden, weerspiegelt de werkelijkheid beter, vindt Eijffinger.
Maar die rekenregels zijn niet voor niets zo 'streng'. Je kunt van toekomstige rendementen alleen een inschatting maken, zeker weten doe je het nooit.
Gebakken peren
Het kan best zijn dat de rendementen over vijftig jaar gigantisch zijn, maar het valt niet uit te sluiten dat het pensioenfondsen juist flink moeten interen. En dan zit de 23-jarige pas-afgestudeerde die vandaag aan haar loopbaan bij de Rijksoverheid begint met de gebakken peren.
En daar wringt de schoen, volgens hoogleraar Werker. "Het voorstel in de brief houdt in: we gaan ervan uit dat het behaalde rendement hoger is. Dat gaan we nu alvast uitbetalen. Terwijl we het risico doorschuiven", legt hij uit.
Jongeren betalen rekening
"En we weten maar een ding zeker", gaat Werker verder. "Als je meer risico neemt kan het beter uitvallen, maar ook slechter dan de risicovrije rente." En als het slechter gaat, betalen jongeren de rekening. Terwijl gepensioneerden van nu het profijt pakken.
Het kan best zijn dat politici en beleidsmakers dat een goed idee vinden, zegt Werker. "Maar wees daar dan eerlijk en transparant over. Het stoort me dat dat niet helder in de brief naar voren komt."
Onderzoek CPB naar hogere rekenrente
Het Centraal Planbureau onderzocht twee jaar geleden wat de gevolgen zijn van een tijdelijk ‘bodem’ in de rekenrente. Dat wil zeggen dat de rekenrente niet lager mag zijn dan bijvoorbeeld 4 procent, of 2 procent. De huidige werkenden, geboren na 1961, leveren dan in.
Verbetering 15-10-19, 10.07 uur
In een eerdere versie werden de citaten van Sylvester Eijffinger toegeschreven aan Dick Sluimers. Dat is verbeterd.