Komende tijd minder loonsverhoging door corona: '3 procent halen we niet'
De coronacrisis is een klap voor veel bedrijven en dat gaan we merken aan onze salarisstrook. Een verhoging zit er waarschijnlijk nog wel in, maar een vetpot wordt het niet. Al hebben werknemers in vitale sectoren nu wel een sterkere onderhandelingspositie, denkt FNV.
"Deze crisis overvalt iedereen. Je mag verwachten dat als de kruitdampen zijn opgetrokken, de economische situatie is verslechterd. Daar zal men op reageren", zegt Jannes van der Velde, woordvoerder van werkgeversvereniging AWVN.
De AWVN verwacht dat het gemiddelde percentage van de loonstijging, dat nu nog op ongeveer drie procent ligt, zal dalen. "Werkgevers laten zich leiden door bedrijfseconomisch belang. Daarom zal het gemiddelde percentage omlaag gaan", verwacht Van der Velde.
Maar gaan we dan helemaal niet vooruit? Dat zal waarschijnlijk meevallen: "De drie procent gaan we niet halen, maar het zal ook niet direct nul worden." Sommige cao's, waar al een behoorlijke stijging in is opgenomen, zijn namelijk al afgesloten. Bovendien gaat het niet in alle sectoren belabberd.
Cao-onderhandelingen liggen stil
Hoe hard de lonen daadwerkelijk gaan stijgen is nog even afwachten. De AWVN maakte halverwege april al bekend dat er veel minder cao's werden afgesloten vanwege de onzekerheid en onvoorspelbaarheid van de coronacrisis. Steeds meer onderhandelingen werden stilgelegd.
De aantallen nemen alleen maar toe. In maart werden maar zeven nieuwe cao's afgesloten, normaal ligt dat aantal rond de twintig. Een maand later, in april, stond de teller op zes, tegenover 38 een jaar geleden. Bedrijven willen eerst een beter beeld krijgen van hun situatie voordat ze nieuwe afspraken maken.
300 cao's verlopen
Momenteel zijn ongeveer 300 cao's verlopen in onder meer de bouw, drogisterijen, apotheken en van doe-het-zelfzaken, waaronder meer dan een miljoen werkenden vallen, zegt de AWVN tegen RTL Z.
Als een cao is verlopen en er is nog geen nieuwe, zoals nu in die sectoren aan de hand is, blijft de oude rechtsgeldig. Soms worden afspraken in de nieuwe cao met terugwerkende kracht ingesteld, dus over de periode vanaf het aflopen van de oude cao tot het ingaan van de nieuwe.
Vertragingseffect
Sowieso zal niet iedereen gelijk merken dat hun loonstijging wat afvlakt, zegt Van der Velde. "Een gemiddelde afgesloten cao die begint op 1 januari, eindigt pas twee jaar later. Die wordt tussentijds niet opengebroken."
Als er dan iets in de wereld gebeurt, zoals een recessie of een pandemie, moet het bedrijf zich houden aan de gemaakte afspraken in de cao. Eventuele economische effecten zijn pas zichtbaar bij een nieuwe cao, dat kan dus veel later zijn.
Afzien van afgesproken loonsverhoging
Een werkgever kán in theorie een cao tussentijds wel openbreken, maar dan moet er wel heel iets bijzonders aan de hand zijn, zegt Van der Velde. "Als het heel rampzalig wordt, kan het. Daar moeten bedrijven wel rekening mee houden, maar het is voorlopig niet aan de orde."
Een lopende cao is namelijk een contract, legt hij uit. De afspraken die daarin gemaakt zijn, moeten worden nageleefd.
Ook komt het volgens hem in Nederland eigenlijk niet voor dat lonen in een cao verlaagd worden, wél dat een loonsverhoging niet doorgaat. Dat is een zogeheten nullijn: de lonen stijgen dan niet. Het recente voorbeeld van internationale verzekeraar Aon, dat de lonen met 20 procent wil verlagen, is volgens de AWVN 'zeer ongebruikelijk'.
FNV: bedrijven niet happig om portemonnee te trekken
Vakbond FNV krijgt al signalen dat bedrijven niet geneigd zijn om diep in de buidel te tasten de komende tijd, vertelt Zakaria Boufangacha, arbeidsvoorwaardencoördinator bij de FNV.
"Het valt nog mee, maar de supermarkten zoals Ahold en Jumbo en grote online bedrijven zoals Bol.com hebben niet de grondhouding om mensen redelijk en fatsoenlijk te gaan belonen. Teleurstellend. Dat kan een clash worden."
Onderhandelingspositie
Want de onderhandelingspositie van die beroepsgroepen is nu wel verbeterd, denkt Boufangacha. "In sectoren zoals de zorg, de supermarkten en de schoonmaak zie je nu bewustwording van het belang van die beroepen. Door die maatschappelijke steun is hun onderhandelingspositie verbeterd."
Mochten de nieuwe gesprekken over de cao's later dit jaar niet naar wens verlopen, dan sluit de FNV acties niet uit. "Juist in de vitale sectoren. Er moet nu echt boter bij de vis, nu is de tijd voor herwaardering. Daar zullen we stevig op inzetten."
Verplicht vakantiedagen opnemen
De vakbond heeft al honderden telefoontjes gekregen van individuele werknemers dat ze arbeidsvoorwaarden moeten inleveren, zoals verplicht vakantiedagen opnemen of zelfs het niet krijgen van de wettelijk verplichte ontslagvergoeding.
"Schrijnend", zegt de vakbondsman. "En probeer dan maar eens nee te zeggen als je niet georganiseerd bent. Daarom is het des te belangrijker dat mensen zich laten informeren."
Omscholing en eerder met pensioen
De FNV denkt al na over andere cao-afspraken om de crisis het hoofd te kunnen bieden, vertelt Boufangacha. "Denk bijvoorbeeld aan omscholing om mensen te verplaatsen naar sectoren waar wel werkgelegenheid is."
"Of kijk naar ouderen die dichtbij hun pensioen zitten en hen eerder te laten stoppen met werken, zodat jongeren die nu massaal zonder werk komen te zitten kunnen instromen."
Met name mensen met laagbetaalde en onzekere banen zouden volgens de vakbond juist nu een loonimpuls moeten krijgen. "Die moeten geen last krijgen van loonmatigingen en loonoffers. De sterkste schouders zouden de zwaarste lasten moeten dragen."