Hoge prijzen? Consument gaat minder auto's en meubels kopen

Bijna 12 procent volgens de Europese rekenmethode. Zo hard zijn de prijzen in Nederland gestegen in maart. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) houdt er in eigen land een iets andere rekenmethode op na en noteert vandaag 9,7 procent inflatie. Dat is de hoogste inflatie sinds april 1976.

Welke methode je ook aanhoudt, de inflatie is gigantisch. Met name duur gas en olie zorgen voor hoge energie- en brandstofrekeningen voor consumenten en bedrijven. Ook andere grondstoffen, zoals hout en glas zijn flink in prijs gestegen.

Veel consumenten krijgen de rekening daardoor dubbel gepresenteerd: niet alleen hun eigen energierekening gaat omhoog. Ook de prijs die ze betalen aan de kassa in de supermarkt of bouwmarkt is veel hoger, omdat bedrijven hun hoge rekening weer doorrekenen op de prijskaartjes in de winkel. 

Gaan consumenten daardoor op hun geld zitten? Sommigen wel. "Zeker bij minder vermogende huishoudens is energie een relatief groot onderdeel van de uitgaven", legt ABN Amro-econoom Gerarda Westerhuis uit. Wie het al niet breed had en een veel hogere energierekening heeft gekregen, heeft het nu nog moeilijker en gaat extra op de uitgaven letten.

Maar de meeste consumenten blijven nog steeds de portemonnee trekken, zien de economen bij ABN Amro. Omdat we tijdens de coronacrisis juist weinig geld hebben uitgegeven aan horeca en reizen zien ze daar juist een grote toename: klanten van de bank besteedden in februari 8 procent meer in restaurants en 16 procent meer in cafés dan in dezelfde maand in 2019.

Spaarpot

Ook bij de winkels zien de economen in februari nog geen afname aan uitgaven. Mogelijk helpt het feit dat veel Nederlanders tijdens de pandemie flink gespaard hebben en wordt die spaarpot nu aangesproken om de hogere prijzen te betalen. Daarnaast hebben veel mensen (nog) een vast energiecontract en is er compensatie van de overheid, waardoor ze minder merken van de gestegen energieprijzen.

Maar dat tij zou binnenkort zomaar eens kunnen keren. Een voorbode is er al: het consumentenvertrouwen is opnieuw flink gedaald. Met -39 staat het vertrouwen op het laagste punt in 9 jaar tijd, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) twee weken geleden bekend.

Dat vertrouwen daalt al een aantal maanden en is een optelsom van verschillende zaken, vertelt Westerhuis: de (toen al) stijgende prijzen, de laatste lockdown en nu komt daar de oorlog met nog hogere inflatie bovenop.

Grote kans dat het dalende vertrouwen zich op een gegeven moment toch gaat vertalen in een voorzichtigere consument, denkt de econoom. "In de komende tijd gaan steeds meer vaste energiecontracten aflopen. Dan zul je zien dat steeds meer mensen minder te besteden hebben", zegt Westerhuis.

Grote uitgaven

De eerste bedrijven die dat gaan merken – waarschijnlijk in de tweede helft van dit jaar - zijn de meubelzaken en autoverkopers. Duurdere spullen die we voor de lange termijn kopen worden vaak minder snel aangeschaft zodra het economisch tij keert. Ook uit de enquête van het CBS blijkt dat consumenten steeds minder bereid zijn om dergelijke grote uitgaven te gaan doen.

Naarmate mensen minder te besteden hebben en er meer negatieve berichtgeving komt over de economie, gaan ze zich namelijk steeds meer zorgen maken over hun financiën in de toekomst, legt consumentenpsycholoog Patrick Wessels uit. "Door de negatieve berichten ga je nadenken: wat nou als het straks misgaat en ik in de financiële problemen kom. Daardoor word je onzekerder. En ga je minder grote uitgaven doen, zoals aan meubels en auto's."

Negatieve spiraal

Als maar genoeg mensen op hun geld gaan zitten, ontstaat er in de economie een negatieve spiraal. Consumenten geven minder geld uit, de economie verslechtert en door de berichtgeving over die verslechterde economie gaan consumenten nog minder geld uitgeven. Hetzelfde geldt voor bedrijven: ook zij investeren minder, bijvoorbeeld in nieuwe machines, en daardoor verdient de machinemaker weer minder.

Tijdens de vorige economische crisis gebeurde dat ook, zegt Wessels. "Daarom zei Rutte ooit 'koop vooral die auto!'. Om te voorkomen dat dit ontstaat."

Recessie

Of er nu ook een recessie komt? Westerhuis durft het niet te zeggen. Dat hangt namelijk van meer af dan alleen de consumentenuitgaven.

Het Centraal Planbureau, dat inschat hoe de economie zich zal ontwikkelen, houdt er wel rekening mee. Als de hoge grondstofprijzen aanhouden, de wereldhandel terugvalt en het vertrouwen van consumenten en bedrijven verder afneemt, zou de economie dit jaar een paar kwartalen achter elkaar kunnen gaan krimpen.