Lij of vij: is er een nieuw non-binair persoonlijk voornaamwoord nodig?
Vorige week maakte Demi Lovato bekend dat die non-binair is. Ook Raven van Dorst kwam hier onlangs mee naar buiten. Beiden voelen zich niet specifiek man of vrouw en willen daarom niet aangesproken worden met zij of hij, maar met hen/hun. Zijn dat de meest geschikte woorden in Nederland of is er een nieuw woord nodig?
In Nederland mag je non-binaire personen aanspreken met 'hen', 'hun' en 'die'. Toch zijn er mensen die dit lastig vinden, omdat het woorden zijn die in het Nederlands al een betekenis hebben.
Uit de kast
Dat merkt ook Nanoah Struik. In 2017 heeft de activist en podcastmaker naar buiten gebracht dat die non-binair is, wat betekent dat een persoon zich niet thuis voelt in gendercategorieën man of vrouw. Nanoah wil niet meer met zij aangesproken worden, maar met die.
Het heeft een tijd geduurd voordat Nanoah daarvoor genoeg moed had verzameld. "Ik durfde eerst die ruimte niet te nemen, omdat mensen het ingewikkeld vonden", vertelt die aan EditieNL. De nieuwe voornaamwoorden worden alleen niet altijd gebruikt en gerespecteerd. "Nederlanders zijn erg koppig. Mensen raken in paniek als ze hen of hun moeten zeggen."
Nieuw woord
In Zweden hebben ze daar iets op bedacht. In 2015 hebben zij een nieuw woord gecreëerd: hen. Dit is een mix tussen de Zweedse woorden han (hij) en hon (zij). Het woord 'hen' bestond in het land nog niet.
Moeten we in Nederland ook een nieuw woord invoeren om verwarring te voorkomen? Nanoah denkt niet dat dat de situatie verbetert. "Een nieuw woord wordt ook niet snel geaccepteerd. Het is in elke situatie wennen, dus dat is wat we moeten doen. Ik denk dat we het onszelf met een nieuw woord alleen maar moeilijk maken."
Rutger Kiezebrink van de vereniging Onze Taal beaamt dat het niet makkelijk is om zomaar een nieuw woord in te voeren. Hij is betrokken bij een werkgroep die zich over de kwestie buigt en hierover advies gaat geven. "Je kunt niet zomaar even een persoonlijk voornaamwoord verzinnen. Pas als het in de media en bijvoorbeeld bij de overheid veel gebruikt wordt gaan anderen het langzaam maar zeker overnemen."
Mannelijke woorden
De werkgroep is nu aan het inventariseren welke vormen er gebruikt kunnen worden voor non-binaire personen en welke genderneutrale vormen er al bestaan. "Als je nu bijvoorbeeld een vacature leest voor loodgieter of leraar, denkt vrijwel iedereen aan mannen. De werkgroep wil ook advies geven over formuleringen zodat ook vrouwen en non-binaire personen zich aangesproken voelen", zegt Kiezebrink tegen EditieNL.
Om succesvol te zijn moeten de woorden een bepaalde herkenbaarheid hebben. "Een nieuw woord voor iets wat geen inhoudelijke betekenis heeft, zoals een voornaamwoord, dat is echt lastig. Als we het in Nederland op dezelfde manier aanpakken als in Zweden, zou er iets als 'lij' of 'qij' of 'vij' uitkomen. Maar het is heel lastig om zo'n woord ingeburgerd te krijgen."
Bij twijfel: vragen
Volgens Nanoah kun je mensen gerust vragen hoe ze aangesproken willen worden. "Dan weet je pas wat iemands persoonlijk voornaamwoorden zijn. Dat is ook de reden dat mensen op Instagram of in de handtekening van hun e-mails zetten hoe ze aangesproken moeten worden."