Wil je iets doen aan klimaatverandering? 'Praat erover'

Te midden van al het pessimistisch stemmende nieuws over klimaatverandering is de boodschap van Katharine Hayhoe hoopvol. Niet omdat ze haar ogen sluit voor het probleem - integendeel. Als professor aan de Texas Tech University doet ze al jaren onderzoek naar hoe klimaatverandering ons leven beïnvloedt, en weet ze als geen ander hoe de vlag er bij hangt.

Katharine Hayhoe is een bekende naam in de klimaatwereld en daarbuiten. Zo stond ze in 2014 in Time's lijst van 100 meest invloedrijke personen en sprak ze met toenmalig president Obama en acteur Leonardo DiCaprio over de klimaatcrisis. De lijst met onderscheidingen die ze heeft ontvangen, veel ervan op het gebied van klimaatcommunicatie, is te lang om op te noemen.

Dat is ook waar de goedlachse Hayhoe de nadruk op legt: communicatie. Ze was deze week in Nederland vanwege het uitkomen van de Nederlandse vertaling van haar nieuwste boek Hoop voor de Aarde. Maar, zo zei ze aan het begin van een lezing aan de Universiteit van Amsterdam: het gaat niet om de planeet, die redt zich wel. Het gaat om ons, mensen. Om het beperken van ziekte, honger en ellende. Al wil zij dat liever omdenken: we kunnen bouwen aan een mooie, gezondere toekomst. En dat proces begint met erover praten.

Maar, voegt ze daar snel aan toe: "Ik ben niet naïef. We hebben grootschalige, structurele oplossingen nodig." Volgens Hayhoe moeten we ons niet blindstaren op onze eigen voetafdruk, maar ons ook bezinnen op andere vragen. Welke keuzes maak je? Waar schenk je aandacht aan? Waar praat je over? We moeten volgens Hayhoe met aanstekelijk gedrag een rimpeleffect te creëren. "Wij mensen zijn de reden waarom het klimaat verandert, maar dat betekent ook dat de toekomst in onze handen ligt."

Het belangrijkste dat je kunt doen tegen klimaatverandering is erover praten, zo betoogt u. Is het echt zo eenvoudig?

"Nee, absoluut niet! Het klinkt misschien simpel en triviaal, maar hoe kunnen mensen samen complexe problemen oplossen zonder communicatie? Het is natuurlijk niet voldoende, maar wel heel belangrijk. Zie het als een groot aantal dominostenen die we moeten omgooien. Communicatie zorgt ervoor dat de eerste steen omvalt en dat je niet elke volgende stap opnieuw moet bevechten."

Waar zouden we dan over moeten praten?

"Over hoe klimaatverandering jou raakt en wat je eraan kunt doen. Breng het dichtbij. Klimaatverandering raakt aan zo ongeveer alles waar mensen om geven, of het nou gezondheid is, de skivakantie, je kinderen en kleinkinderen, lekker eten en drinken, een veilig huis. Het kwartje moet alleen nog vallen dat al die zaken door klimaatverandering geraakt worden. Klimaatverandering is een everything issue."

Sommige mensen zullen zeggen: we hebben lang genoeg gepraat. We hebben actie nodig.

"Daar ben ik het natuurlijk helemaal mee eens. Maar hoe gaan we actie ondernemen als we er niet over praten? Uit enquêtes blijkt dat de meeste mensen zich zorgen maken over klimaatverandering, maar als dan gevraagd wordt of ze erover praten met mensen in hun omgeving, is het antwoord vaak nee.

En er zijn natuurlijk verschillende vormen van communicatie, zoals praten en schrijven. Maar ook door je gedrag communiceer je met anderen. Wist je dat zonnepanelen besmettelijk zijn? De beste manier om te voorspellen of iemand zonnepanelen heeft, is kijken of er in hun buurt ook zonnepanelen liggen."

De grootste gevolgen van klimaatverandering komen later, terwijl we nú moeten investeren om dat te voorkomen. Dat blijft toch een lastige boodschap?

"Ja, het klopt dat de gevolgen van verdergaande opwarming steeds heviger worden, maar laten we niet vergeten dat de opbrengsten van emissiereductie ook nu al groot zijn. Denk alleen al aan de de gezondheidsvoordelen als we minder en schonere vormen van energie gaan gebruiken. Luchtvervuiling door de verbranding van fossiele brandstoffen is de oorzaak van bijna 9 miljoen vroegtijdige sterfgevallen per jaar. En emissiereductie hoeft ook niet altijd pijnlijk en moeilijk te zijn. In Amerika werken nu al meer mensen in de duurzame energiesector dan in de fossiele industrie."

Hoe kun je het beste praten met iemand die de wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering afwijst?

"Vaak is het een afkeer van voorgestelde oplossingen die een dergelijke houding veroorzaakt. Dan is het ontkennen van het probleem psychologisch de makkelijkste uitweg. In dat geval kun je het beste zeggen: 'Je hebt geen gelijk, maar laten we het over iets anders hebben.' Als je ze gaat overladen met feiten is de kans zelfs groot dat ze zich nog dieper gaan ingraven in hun positie."

Je kunt je dus beter richten op de groep mensen die zich wel zorgen maakt, maar er misschien niet heel actief mee bezig is?

"Inderdaad, en die groep is verreweg het grootst. De groep mensen die de klimaatwetenschap resoluut afwijst is uiteindelijk vrij klein - in de VS minder dan 10 procent, al zijn ze wel heel luid aanwezig in het publieke debat, met name op sociale media. Je kunt je energie beter steken in mensen die voor rede vatbaar zijn, maar niet zo goed weten wat het nou eigenlijk voor henzelf betekent en wat eraan te doen is. Mensen hebben het gevoel nodig dat ze daadwerkelijk iets nuttigs kunnen doen om te voorkomen dat ze apathisch worden. Je hoeft geen bomen te knuffelen of wetenschapper te zijn om klimaatverandering belangrijk te vinden. Je hoeft alleen maar een mens te zijn."

Katherine Hayhoe gaf ook een TED-talk over waarom het belangrijk is om te praten over klimaatverandering: