Eerlijk zullen we alles delen: hoeveel CO2 mag Nederland nog uitstoten?
Als we een eerlijke bijdrage willen leveren aan het beperken van de opwarming van de aarde, moet Nederland al ver voor 2050 CO2-neutraal zijn. Dat is een stuk sneller dan de huidige kabinetsplannen om de opwarming te beperken tot 1,5 graden Celsius.
Dat is de conclusie van een rapport van het New Climate Institute dat in opdracht van milieuorganisaties Greenpeace, Milieudefensie en Natuur & Milieu is uitgevoerd.
Koolstofbudget
Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden kan er nog maar een beperkte hoeveelheid CO2 worden uitgestoten. Dit zogenaamde koolstofbudget werd door het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, in 2020 becijferd op 400 miljard ton CO2 voor alle landen samen. Dat klinkt veel, maar in de afgelopen twee jaar hebben we er al 80 miljard ton doorheen gejaagd. In dit tempo is het wereldwijde koolstofbudget in 2030 op.
In onderstaande video leggen Marloes Boesaard en Bart Verheggen uit waarom een paar graden opwarming van de aarde zoveel verschil maakt:
Verdelingsvraagstuk
Hoe de overgebleven 320 miljard ton CO2-uitstoot te verdelen? Dat is bij uitstek een politieke vraag zonder eenduidig antwoord. Een belangrijke leidraad hierbij is dat landen "gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden en capaciteiten" hebben, zoals vastgelegd in het betreffende VN verdrag.
Die verantwoordelijkheden en capaciteiten zijn natuurlijk voor interpretatie vatbaar. Vandaar dat de onderzoekers van het New Climate Institute drie verschillende verdeelsleutels op Nederland hebben toegepast, waarin Nederland telkens een verschillend deel van het overgebleven koolstofbudget krijgt 'toegewezen'.
1: iedereen evenveel
De eenvoudigste verdeling is om het nog overgebleven koolstofbudget, 320 miljard ton, gelijk te verdelen per hoofd van de wereldbevolking. Rijke landen zullen hun nu nog relatief hoge uitstoot dan sneller naar nul moeten terugschroeven dan armere landen, waar de uitstoot per persoon soms wel honderd keer lager is dan hier.
Als we deze verdeelsleutel aan zouden houden, moet Nederland al in 2030 CO2-neutraal zijn.
2: aandeel per land gelijk houden
Een andere mogelijkheid is om het koolstofbudget evenredig te verdelen met het huidige aandeel in de wereldwijde uitstoot. Omdat Nederland nu 0,36 procent van de mondiale CO2-uitstoot veroorzaakt, krijgen we dan ook 0,36 procent van het nog overgebleven koolstofbudget toegewezen.
Dit komt in feite neer op een beloning van slecht gedrag: hoe meer je al uit de gemeenschappelijke snoeppot hebt gepakt, hoe meer je ook nog krijgt van wat er nog over is. En zelfs onder deze verdeelsleutel zou Nederland in 2037 al CO2-neutraal moeten zijn.
3: historische verantwoordelijkheid
Sommige landen hebben in het verleden al veel meer CO2 uitgestoten dan anderen. Als met die emissies uit het verleden rekening wordt gehouden, dan is er voor een rijk land als Nederland nu al geen koolstofbudget meer over, aldus de onderzoekers. Het is alleen niet realistisch om van de ene op de andere dag geen CO2 meer uit te stoten.
Daarnaast is het voor armere landen niet logisch om een fossiel energiesysteem op te tuigen, wat binnen korte tijd weer ontmanteld zou moeten worden. De ongelijke verdeling van historische emissies kan wel een argument zijn om ervoor te zorgen dat rijkere landen, die economisch het meest geprofiteerd hebben van fossiele brandstoffen, de armere landen financieel bijstaan in de hun energietransitie.
"We hebben afgelopen zomer gezien dat klimaatverandering ook Europa al heel erg raakt met alle branden in het zuiden, de hitte door heel Europa heen", zegt Greenpeace woordvoerder Dewi Zloch tegen RTLZ. "We weten waarom het nodig is, en we weten ook al heel lang dat een land als Nederland veel meer zou moeten doen, maar dit onderzoek laat voor het eerst zien hoeveel dat precies zou zijn."
Negatieve emissies
In bovenstaande scenario's gaat het om de uitstootruimte die we nog tot onze beschikking hebben. Maar er zit een addertje onder het gras. Er is wereldwijd al zoveel CO2 uitgestoten, dat de enige manier om de opwarming tot 1,5 graden te beperken is om - naast de CO2-uitstoot snel terug te brengen - ook actief CO2 uit de lucht te halen. Dat laatste wordt ook wel 'negatieve emissie' genoemd. Daarmee compenseren we in feite de eerdere uitstoot die ons anders boven de 1,5 graden zou brengen.
Als je nu denkt: dat is nogal een gok, eerst te veel uitstoten om het daarna weer uit de lucht te moeten gaan halen, dan ben je niet alleen. Te meer omdat technieken om dat te doen nog niet bewezen zijn op de schaal waarop ze ingezet zouden moeten worden.
De eenvoudigste manier om CO2 uit de lucht te halen is door de natuur een handje te helpen, bijvoorbeeld door herbebossing. De grootste klapper zou moeten komen van het gebruik van biomassa als energiebron, waarna de daarbij vrijkomende CO2 ondergronds wordt opgeslagen.
Al deze manieren kennen hun beperkingen, maar bovenal is er veel ruimte voor nodig. En dat is in Nederland niet voorradig. Nederland heeft dus maar een beperkt potentieel voor dergelijke negatieve emissies.
Dat betekent, zo stellen de auteurs van dit rapport, dat aan Nederland ook een kleiner stukje van het koolstofbudget zou moeten toekomen. Dat is de reden dat zelfs wanneer het aandeel per land hetzelfde blijft Nederland eerder dan 2050 CO2-neutraal zou moeten zijn: wij hebben hier nauwelijks capaciteit (lees: ruimte) om negatieve emissies te bewerkstelligen.