Klimaatverandering aanpakken? Dat kan met de stenen op dit pad
Nu weet nog vrijwel niemand wat het is, maar over een tijdje kan je het op veel plekken aantreffen: olivijn. Dat is een gesteente waar een soort fijn grind van gemaakt wordt dat geschikt is voor paden, speeltuinen en daken. Het heeft als groot voordeel dat het terwijl het er ligt, ook CO2 opneemt.
Het gebruik van olivijn kan daardoor een bijdrage leveren aan het oplossen van het klimaatprobleem. Naast het terugdringen van de CO2-uitstoot is het ook nodig om CO2 uit de lucht te halen om de klimaatdoelen te halen.
Wat is olivijn?
Olivijn is één van de meest voorkomende gesteenten op aarde. "Ongeveer 30 procent van de aardmantel bestaat uit olivijn, dus er is geen tekort aan", zegt Jos Vink, bodem- en waterspecialist van onderzoeksinstituut Deltares. "Overal waar vulkanische activiteit is geweest vind je olivijn aan het oppervlak." In Europa wordt olivijn gewonnen in bijvoorbeeld Noorwegen en Spanje.
Een ton olivijn kan iets meer dan een ton CO2 opnemen. Normaal duurt dat miljoenen jaren, maar door het fijn te malen kan dat proces flink versneld worden waardoor de CO2-opname nog maar tientallen jaren duurt. Hoe fijner de korrelgrootte, hoe sneller de CO2-opname.
Olivijn langs de spoorlijn
Zoiets kunnen ze goed gebruiken in de industriële omgeving van Hoek van Holland. Toen er in 2016 werd gewerkt aan het pad langs metrolijn tussen Schiedam en Hoek van Holland vroeg Pieter van der Tang, teamleider spoorwegtechniek van het Rotterdamse streekvervoerbedrijf RET zich af welke materialen hij zou kunnen gebruiken als alternatief voor het gangbare grind.
"Ik was op zoek naar een minder onkruidgevoelige steensoort en kwam zodoende op het spoor van olivijn", zegt Van der Tang. "Daarnaast neemt die steen ook nog eens CO2 op; dat is mooi meegenomen."
Niet iedereen stond meteen te springen om een nieuw en relatief onbekend materiaal te gebruiken, maar na het overwinnen van de nodige weerstand ligt er sinds 2017 20.000 ton olivijn langs het spoor. "Vanwege de positieve ervaringen is olivijn nu de nieuwe standaard bij RET", zegt Van der Tang.
Andere toepassingen van olivijn
De meest economische toepassing van olivijn is om het in plaats van grind, zand of kalk te gebruiken. Als CO2-verwijdering financieel vergoed wordt zou het gebruik van olivijn extra steun in de rug krijgen. Binnen de Europese Green Deal zijn daar voorstellen voor.
Een voor Nederland interessante toepassing is om olivijn als ophoogzand te gebruiken voor kustverdediging, zo stelt het Planbureau voor de Leefomgeving. Daar wordt momenteel ongeveer 26 miljoen ton zand per jaar voor gebruikt.
Olivijn kan ook over het land worden uitgestrooid. "Er zit magnesium in, wat nodig is voor plantengroei. En het vormt bij verwering een kalkachtig product, dus het kan verzuring tegengaan", zegt bodemexpert Vink.
Tegenover die positieve eigenschappen staat ook een nadeel: er zitten kleine hoeveelheden zware metalen zoals nikkel en chroom in olivijn. "Als landbouwtoepassing valt olivijn onder de meststoffenwet", zegt Vink. "Maar nikkel in olivijn komt veel minder snel vrij dan die in reguliere meststoffen."
Om toch te beoordelen hoe risicovol het gebruik van olivijn is, heeft Deltares onderzocht hoeveel nikkel er vrijkomt bij gebruik van olivijn op land. "In alle gevallen bleef de verontreiniging onder de Europese richtlijnen", concludeert het onderzoeksinstituut.
Stenen in alle soorten en maten
Olivijn is niet het enige gesteente dat CO2 opneemt. "Basalt – een ander vulkanisch gesteente - neemt weliswaar minder CO2 op dan olivijn, maar daar staat tegenover dat er minder zware metalen in zitten", zegt Sara Vicca, onderzoeker die zich bij de Universiteit van Antwerpen verdiept in natuur-gebaseerde methodes om CO2 uit de atmosfeer te halen.
Basalt heeft meer landbouwkundige voordelen dan olivijn, zegt Mathilde Hagens, docent bodemscheikunde aan de Wageningen Universiteit. In de vorm van steenmeel wordt basalt ook gebruikt in natuurgebieden, waaronder De Veluwe, om verzuring tegen te gaan en broodnodige mineralen aan de bodem toe te voegen.
Geen wondermiddel tegen klimaatverandering
Om de opwarming te beperken tot 1,5 graden moeten we niet alleen de CO2-uitstoot heel snel naar nul terugbrengen, maar daarnaast ook CO2 uit de lucht halen. Helemaal geen broeikasgassen meer uitstoten kan niet. In bijvoorbeeld de landbouw, waar het niet mogelijk is om alle uitstoot te voorkomen. Zo komt er bij het omploegen van landbouwgrond CO2 vrij uit de bodem.
CO2 uit de lucht halen is dus een noodzakelijke aanvulling op het verlagen van de uitstoot.
Naast het gebruik van olivijn zijn er ook andere methoden voor. Denk bijvoorbeeld aan het planten van bossen of CO2 die uit de lucht is gehaald ondergronds op te slaan. Er wordt dan netto CO2 aan de atmosfeer onttrokken.
Gesteente dient als thermostaat voor de aarde
Gesteente verandert langzaam van samenstelling als het bloot staat aan water en lucht. Deze zogenaamde verwering heeft een belangrijke functie in het reguleren van de temperatuur op aarde: wanneer het warmer is, gaat verwering sneller en wordt dus meer CO2 opgenomen. Daardoor koelt het af. Dit werkt ook de andere kant op: bij lagere temperaturen gaat verwering langzamer en blijft er meer CO2 in de lucht, waardoor het opwarmt.
Hierdoor worden temperatuurschommelingen dus binnen de perken gehouden. Verwering van gesteente fungeert als langetermijnthermostaat voor de aarde. Bij ‘lange termijn’ moet je dan denken aan miljoenen jaren, aangezien verwering van nature heel langzaam gaat.
De CO2 die door verwering wordt opgenomen wordt even langzaam door vulkanisme weer terug de atmosfeer in geblazen – in de natuur is alles per slot van rekening een kringloop.
