Dit is waarom we ons druk moeten maken om water

Water is een eerste levensbehoefte, maar mede door klimaatverandering en de toenemende vraag naar water voor landbouw, industrie en huishoudens worden waterproblemen steeds nijpender.

Toenemende vraag

"Door toenemende welvaart is de vraag naar water in bijvoorbeeld Bangladesh fors toegenomen", zegt programmaleider duurzaam waterbeheer Arjan Budding van Wageningen Universiteit & Research. "Die hogere welvaart leidt tot een ander voedingspatroon met meer dierlijke producten. Er is dan meer landbouwgrond nodig om veevoer te telen, met ook nog eens gewassen zoals mais die veel water nodig hebben."

Ook dichter bij huis verandert het dieet. Avocado’s staan bekend om hun zeer hoge watervraag, en ze zijn bijna niet aan te slepen, zo graag smullen we ervan, zoals in deze video te zien is:

Intussen neemt de beschikbaarheid van water echter op veel plekken af. Dat heeft alles te maken met klimaatverandering: door hogere temperaturen neemt verdamping toe, wat in tijden van weinig neerslag tot droogte kan leiden. Ook in Nederland, waar het woord droogte tot voor kort niet eens in het woordenboek voorkwam, merkt Budding droogjes op.

Gletsjers smelten

Door de opwarming smelten gletsjers in steeds hoger tempo weg, zelfs in een hooggebergte zoals de Himalaya. "Dat leidt in eerste instantie juist tot meer smeltwater", zegt dr Hester Biemans, onderzoeker water en voedselzekerheid aan Wageningen Universiteit & Research. "De verwachting is dat in de Himalaya die toename in de hoeveelheid smeltwater deze eeuw nog doorgaat. Maar de piekafvoer komt wel op andere momenten. Dan kan het bijvoorbeeld zo zijn dat boeren in India en Pakistan aan het einde van het groeiseizoen meer grondwater nodig hebben, omdat er op dat moment toch een tekort is aan zowel smeltwater als regenwater."

Op termijn zal de hoeveelheid smeltwater onherroepelijk afnemen. Bij veel kleinere gletsjers is dat punt al bereikt.

Conflict over water

De toegang tot natuurlijke hulpbronnen speelt vaak een rol bij het ontstaan van gewapend conflicten. Olie is een voor de hand liggend voorbeeld, maar in toenemende mate is ook waterschaarste een factor.

"Er is een lange geschiedenis van geweld in verband met de toegang tot water, en helaas nemen waterconflicten toe naarmate klimaatverandering en waterschaarste toenemen", zegt dr Peter Gleick van het Pacific Institute in California. "Er zijn grote inspanningen nodig om de risico's van waterconflicten te verkleinen."  

Rivieren doorkruisen vaak meerdere landen en dat creëert een afhankelijkheid. Zowel de hoeveelheid water als de waterkwaliteit worden namelijk beïnvloed door wat het bovenstroomse land ermee doet. Lang niet overal zijn er afspraken gemaakt tussen de betreffende landen hoe met het water om te gaan, waardoor de kans op conflict toeneemt.

Neem de langste rivier op aarde, de Nijl. Ethiopië, waar een deel van de Nijl ontspringt, heeft een grote dam aangelegd in de Nijl voor hun elektriciteitsproductie. "Daarmee wordt de watertoevoer in benedenstroomse landen belemmerd", zegt Budding. "Soedan en Egypte zijn dan ook verre van blij met de Ethiopische dam. Egypte bestaat bij gratie van de Nijl. Hoe gaan ze 110 miljoen monden voeden als die waterstroom afneemt? Op sommige plekken boren ze nu diep gelegen fossiele grondwatervoorraden aan, maar eenmaal weg wordt dat water niet meer aangevuld."

Genoeg veilig drinkwater blijft een thema

Er is ook goed nieuws: steeds meer mensen hebben toegang tot schoon drinkwater. Maar die verbetering gaat erg langzaam: als de huidige trend zich voortzet hebben in 2030 nog steeds 1,6 miljard mensen een gebrek aan veilig drinkwater. En een nog groter aantal zal nog steeds geen toegang hebben tot sanitaire voorzieningen en basale hygiëne.

Het drinkwater in Nederland is vooralsnog van prima kwaliteit, maar het oppervlaktewater is des te viezer, zoals hier is terug te lezen:

Wetlands verdwijnen in hoog tempo 

En dan hebben we het nog niet gehad over zogenaamde wetlands, waterrijke natuurgebieden, die wereldwijd onder druk staan. 85 procent daarvan is in de afgelopen eeuwen verloren gegaan. Terwijl die gebieden cruciaal zijn voor de biodiversiteit, maar ook om klimaatverandering de baas te kunnen. Ze vormen natuurlijke buffers tegen klimaatverandering en waterschaarste. 

Het doel van de Water Conferentie is om tot een actie agenda te komen om deze en andere waterproblemen het hoofd te kunnen bieden. Budding verwacht desgevraagd niet dat er een specifiek doel wordt afgesproken, zoals wel het geval was bij de biodiversiteitstop en de klimaattop eind vorig jaar. Het gaat er vooral om dat landen gezamenlijk de schouders eronder gaan zetten en toezeggingen doen de watercrisis het hoofd te bieden.

Of zoals Koning Willem-Alexander zei tijdens de openingsceremonie: "We willen het waterrad laten draaien!"