VU stopt samenwerking met fossiele bedrijven: 'Belangrijk signaal'

Kunnen we in deze tijd van een toenemende klimaatcrisis nog wel samenwerken met fossiele bedrijven, of hebben we die samenwerking juist nodig voor innovatie? Over die vraag woedt al langere tijd felle discussie aan veel universiteiten in binnen- en buitenland.

De VU Amsterdam hakte gisteren de knoop door: ze gaan geen nieuwe samenwerkingen aan met fossiele bedrijven, tenzij die 'op korte termijn aantoonbaar maatregelen nemen die overeenstemmen met de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs'.

Met de natuurkunde kun je niet onderhandelen

Niels Debonne, Universitair Docent Milieugeografie aan de VU en lid van Scientist Rebellion, een groep gelieerd aan Extinction Rebellion, is 'heel blij' met het besluit. Het zijn volgens hem 'best harde eisen' die gesteld worden aan mogelijke samenwerking met bedrijven.

'Op korte termijn' betekent bijvoorbeeld dat een belofte om in 2050 CO2 ondergronds op te slaan niet genoeg zal zijn voor een samenwerking, zo stelt Debonne. "Het lijkt me heel sterk dat een bedrijf als Shell hieraan kan voldoen." Ook CO2-compensatie voldoet volgens hem niet aan de criteria om een samenwerking goed te keuren omdat in de meeste gevallen aantoonbaar niet werkt, zegt hij. 

Shell

Shell zelf ziet dat anders: "Shell is gecommitteerd aan Parijs", zo meldt woordvoerder Laura van Lingen aan RTL Nieuws. "Dus dat hoeft een eventuele toekomstige samenwerking wat ons betreft niet in de weg te zitten."

Die woorden maken geen indruk op Debonne. "Het is als een alcoholverslaafde die zegt gecommitteerd te zijn om te stoppen met drinken, maar wel een fles whisky klaar heeft staan. Shell is nog steeds op zoek naar nieuwe olie- en gasvelden en investeert nog steeds in nieuwe infrastructuur. En nieuw fossiel brengt ons tot ver over de 1,5 graad opwarming, zo liet het IPCC recent nog zien", zegt Debonne, verwijzend naar de klimaatwerkgroep van de Verenigde Naties. "Met de natuurkunde kun je niet onderhandelen."

Heleen de Coninck, auteur bij de klimaatwerkgroep en hoogleraar Innovatie en Klimaatverandering aan de TU Eindhoven is het daarmee eens: "Het staat buiten kijf dat de fossiele bedrijven op dit moment niet in lijn zijn met de Parijs-doelen."

Het is aan een nog in te stellen interne commissie van experts om te toetsen of een bedrijf aan de voorwaarden voldoet, zo bevestigt Davide Iannuzzi, Chief Impact Officer aan de VU.

Of dit besluit in de dagelijkse praktijk aan de VU veel effect gaat hebben is maar de vraag. Er lopen momenteel vier onderzoeksprojecten waarbij fossiele bedrijven betrokken zijn, zegt VU perswoordvoerder Frauke van Goethem.

Innovatie

Guido van der Werf, hoogleraar koolstofcyclus en klimaat aan de VU, heeft zijn bedenkingen bij dit besluit: "Als wij niet meer van de kennis van dit soort bedrijven gebruik kunnen maken, bijvoorbeeld voor onderzoek naar geothermie of ondergrondse CO2-opslag, dan missen we kansen voor zowel studenten, onderzoek, en energietransitie." 

Debonne erkent dat dit een rem kan zetten op bepaalde innovatieve projecten. Maar volgens hem zijn duurzame projecten voor een bedrijf als Shell vooral bedoeld om aanvaardbaar te blijven in de publieke opinie. Ze kopen met dergelijke samenwerking als het ware sociale acceptatie om te blijven doen wat ze doen. 

"Ben je de transitie aan het versnellen of juist tegenwerken als je hieraan meewerkt?", vraagt hij zich hardop af. Zijn antwoord is duidelijk: "Onderzoek met een fossiele partner verlangzaamt juist de transitie, ook al is het project op zichzelf goed."

Fossiele desinformatie

Van der Werf heeft overigens zeker sympathie voor het besluit, mede vanwege 'de desastreuze rol van fossiele energiebedrijven in het verspreiden van desinformatie in het verleden'. Ook stoort hij zich aan de trage transitie bij veel bedrijven op dit moment, 'waarin de aandeelhouder belangrijker lijkt te zijn dan het beperken van klimaatverandering'.

En dat raakt dan weer aan het kopen van sociale acceptatie: zie je dergelijke bedrijven vooral als onderdeel van het probleem zoals Debonne, of daarnaast ook als mogelijk onderdeel van de oplossing zoals Van der Werf?

Volgens activisten is het belangrijkste dat hiermee een signaal wordt afgegeven: we moeten af van fossiel. Daar is van der Werf het mee eens, maar dan had hij het krachtiger gevonden als de VU niet alleen de banden met de fossiele energiebedrijven zou beperken maar dan ook zou komen met een duidelijk plan over het CO2-neutraal maken van de universiteit. En zo dus zelf ook minder fossiele brandstoffen zou verbranden.

Overigens wordt als onderdeel van het VU-besluit ook een platform voor dialoog opgezet om onderzoek naar klimaatverandering en de benodigde transitie te versnellen. Hier worden ook fossiele bedrijven voor uitgenodigd. Niet samenwerken, maar wel praten, is het devies.