Bang om te baren: 'Elke bevalling zou in een ravage eindigen'

Anna (48) heeft samen met haar vrouw Eline een dochter, Nina (9). Anna is er tot haar dertigste van overtuigd dat ze nooit moeder zou worden, omdat bevallen haar afschuwelijk leek. Anna: "Ik heb eigenlijk niks met baby’s. Mijn dochter is dol op kleine kinderen, maar zelf was ik als kind meer geïnteresseerd in grote mensen. En toen ik rond mijn tiende hoorde hoe baby’s geboren worden, wist ik heel zeker: dat is niets voor mij. Bevallen leek me afschuwelijk en dat gevoel werd alleen maar sterker naarmate ik ouder werd. Ik vond een tampon inbrengen al een drama, dus het idee dat daar ooit een hoofdje - laat staan een heel kind - doorheen moest... Ik las verhalen over totaalrupturen en andere vreselijke complicaties en stelde me voor dat elke bevalling in een ravage zou eindigen. Daar ging ik echt nooit aan beginnen."

Als Anna eind twintig is, beginnen haar vriendinnen aan kinderen, maar Anna’s eierstokken gaan niet rammelen. "Ik had gewoon nooit zulke roze gedachten rondom baby’s." De bevallingsverhalen van haar vriendinnen - bij sommigen had het 48 uur geduurd - bevestigen Anna’s gevoel alleen maar meer: "Aan mijn lijf geen polonaise."

Nee is nee

Tot dat moment heeft Anna alleen relaties met mannen gehad, die net als zij geen kinderwens hebben. Maar op haar dertigste wordt ze verliefd op een vrouw. "Probleem opgelost, dacht ik toen. Twee vrouwen kunnen geen kinderen krijgen, dus dan is het sowieso geen issue meer." Maar nadat die relatie uitgaat, leert Anna Eline kennen, haar huidige vrouw. En zij wil wél moeder worden, heel graag zelfs. "Als het aan mij had gelegen, was mijn 'nee', 'nee' gebleven. Maar het krijgen van een kind was Elines allergrootste droom. Nu mijn relatie met haar serieus werd, was het niet meer alleen míjn keuze."

Eline is zo enthousiast over kinderen, dat Anna na een jaar of drie toch ook de positieve kanten van het moederschap begint in te zien. En uiteindelijk gaat Anna toch overstag: ze gaan op zoek naar een donor. "We wilden uiteindelijk graag twee kinderen, en omdat ik zes jaar ouder ben dan Eline, zou ik als eerste zwanger worden. De gedachte dat ik dan dus ook zou moeten bevallen, stopte ik weg. Mijn idee van de ravage die het zou aanrichten was onveranderd, maar ik probeerde er gewoon niet aan te denken: dat kon ik echt niet aan. Eerst maar eens die zwangerschap door zien te komen."

Hoe groter de buik, hoe groter de zorgen

Het blijkt een ingewikkeld en pijnlijk proces. Pas na twee jaar raakt Anna zwanger. Maar de baby heeft een schedelafwijking en komt met 16 weken levenloos ter wereld. "Ik zag het als een teken dat moeder worden gewoon echt niet voor mij was weggelegd: mijn lijf was niet gemaakt om een kind op de wereld te zetten. Was het wel een goed idee om hier mee door te gaan?"

Maar dan biedt een jaar later de broer van Eline aan om donor te worden. Dat vindt Anna zo’n mooi idee, dat ze het traject toch weer oppakken. "Ik was al snel zwanger en uiteindelijk heb ik van mijn tweede zwangerschap ook wel echt genoten. Maar hoe groter mijn buik werd, hoe meer zorgen ik me maakte: die baby moest er ook nog uit."

Uiteindelijk komt het niet tot een normale bevalling. Als Anna 32 weken zwanger is, wordt ze met een zwangerschapsvergiftiging opgenomen in het ziekenhuis. Met 35 weken bevalt ze via een keizersnede van dochter Nina. "Eline zat meteen op die roze wolk, maar voor mij was die wolk, door alles wat er was gebeurd, eerder donkergrijs. Toen mijn borstvoeding ook niet op gang kwam en Nina steeds meer gewicht verloor, raakte ik in een enorme dip. 'Zie je wel', dacht ik. 'Ik had nooit een baby moeten krijgen. Had ik nou maar naar mijn gevoel geluisterd. Ik heb me er gewoon in laten luizen met die kinderwens'."

Stemmetje in achterhoofd

Het eerste jaar als moeder is daardoor niet makkelijk voor Anna, maar langzaam maar zeker krabbelt ze weer op. Inmiddels is Nina negen en is Anna ontzettend blij dat ze haar heeft gekregen. Maar achteraf gezien had Anna misschien toch beter moeten luisteren naar de signalen die haar lichaam haar gaf, denkt ze. "Ik heb niet voor niks ruim twintig jaar gevoeld dat ik niet gemaakt was om te bevallen. Toen ik er toch voor ging, heb ik er eerst ruim vier jaar over gedaan om zwanger te worden van een gezond kind. Daarna lukte het niet om normaal te bevallen, kwam de borstvoeding niet op gang en werd ik heel neerslachtig. Alle pijlen stonden op 'nee', waarom was ik er dan toch mee doorgegaan? Zeker in het eerste jaar na de geboorte heb ik heel vaak dat stemmetje in mijn achterhoofd gehoord."

Een tweede kind is er uiteindelijk niet gekomen, omdat Eline, tot haar grote verdriet, onvruchtbaar bleek. Anna was toen zelf de 40 al gepasseerd en daarom was het voor haar geen optie om nog een keer zwanger te worden. "Als ik tien jaar jonger was geweest, had ik het, voor Eline, wel willen doen. Maar dan liefst wel weer met een keizersnede. Ergens ben ik best nieuwsgierig hoe een bevalling voelt, maar als ik dan weer aan die afschuwelijke verhalen denk, dan ben ik blij dat ik dat nooit heb meegemaakt."

Yvette Hendrix is arts-assistent gynaecologie en verloskunde in het OLVG en ook opgeleid als medisch psycholoog. Ze doet onder meer onderzoek naar bevalangst.

Wat wordt precies bedoeld met bevalangst?

"Als zwangere vrouw weet je nooit precies wat je kunt verwachten van de bevalling, behalve dat het pijn gaat doen. Het is dus logisch dat je gespannen bent. Maar als die spanning zo groot wordt dat je er dagelijks mee bezig bent, spreken we van bevalangst. Die kan verschillende vormen hebben: zo kun je bang zijn voor pijn, voor een knip of een keizersnede. Ook kun je je zorgen maken over de gezondheid van je baby en jezelf of bang zijn om de controle te verliezen.

Vaak is er sprake van een combinatie van meerdere angsten, wat zich kan uiten in piekeren, nachtmerries en concentratieproblemen. Doordat je (te veel) gefocust bent op je lichaam, kun je ook meer last krijgen van lichamelijke klachten. Bevalangst kan dus een behoorlijke impact hebben op je leven en op de beleving van je zwangerschap."

Waar komt bevalangst vandaan?

"Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Eerdere ervaringen, zoals een traumatische bevalling in het verleden, kunnen een reden zijn voor angst. Ook geweld of seksueel misbruik kan leiden tot bevalangst, omdat bevallen en de aanrakingen die daarbij horen, nare herinneringen kunnen oproepen. Daarnaast kunnen sociale media een rol spelen: daar delen veel vrouwen de ins en outs van hun bevalling. Daarbij spreken de horrorverhalen natuurlijk het meest tot de verbeelding. Ook de nare verhalen die je hoort van vriendinnen, collega’s of de buurvrouw, dragen bij aan een vertekend beeld van bevallen. Maar ook juist het verslag van een perfecte bevalling kan angst aanwakkeren, omdat je eigen verwachting daardoor (nog) hoger komt te liggen.

Persoonlijke eigenschappen hebben ook invloed: als je bekend bent met angsten of depressies, of een laag zelfvertrouwen hebt, loop je een hoger risico op het ontwikkelen van bevalangst. En we zien dat vrouwen die beperkte steun krijgen van hun omgeving, bijvoorbeeld omdat ze een partner of familie missen, vaker angstig zijn."

Hoeveel vrouwen kampen met deze angst?

"Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ongeveer 10 tot 20 procent van de zwangere vrouwen bevalangst heeft. Het is goed mogelijk dat het daadwerkelijke percentage hoger ligt, omdat niet iedereen over deze angstgevoelens praat. We zien dat schaamte een rol speelt: over het algemeen heerst de verwachting dat je zwangerschap leuk moet zijn en dat je blij moet zijn dat je een kindje krijgt. Als je het helemaal niet zo leuk vindt, durven veel vrouwen dat niet hardop te zeggen, ook niet tegen hun gynaecoloog of verloskundige."

Hoe reëel is bevalangst? Hoe vaak gaat een bevalling daadwerkelijk mis?

"Dat hangt er helemaal vanaf wat je verstaat onder 'misgaan'. De beleving verschilt per vrouw. Een bevalling die medisch gezien helemaal niet 'misgaat', kan door iemand als traumatisch worden ervaren, bijvoorbeeld door geen of slecht ervaren communicatie. Terwijl iemand anders een gecompliceerde bevalling helemaal niet als traumatisch bestempelt. Een weeënstorm of een knip is voor de ene vrouw een nachtmerrie, voor de ander viel het alles mee. Maar slechts ongeveer 15 procent van de vrouwen bevalt met een al dan niet geplande keizersnede. Die kans is nog kleiner als je al ooit vaginaal bevallen bent. En de - veel gevreesde  -  totaalruptuur komt maar in ongeveer 2-3 procent van alle bevallingen voor."

Wat zijn de gevolgen van bevalangst voor moeder en de (ongeboren) baby?

"Bevalangst heeft grote, lichamelijke en emotionele gevolgen. Bij sommige vrouwen zit de angst zo diepgeworteld, dat ze een zwangerschap uitstellen of zelfs helemaal vermijden. Als vrouwen eenmaal zwanger zijn, neemt de angst vaak hun gedachten over. Als je angstig bent, slaap je slecht, waardoor je overdag nog vermoeider bent. En als je moe bent, ben je sneller geëmotioneerd en bang. Zo kom je in een vicieuze cirkel.

Je hebt een grotere kans dat je je bevalling ook daadwerkelijk negatiever ervaart als je bevalangst hebt. Daarnaast heb je een hoger risico op een een postnatale depressie of zelfs een posttraumatische stressstoornis (PTSS), wat weer hechtingsproblemen met je baby kan veroorzaken. Ook zien we bij vrouwen met bevalangst vaker een langere bevallingsduur en een grotere kans op een (spoed)keizersnede."

Wat kun je doen tegen bevalangst?

"Als blijkt dat iemand sterk ontregeld raakt van de gedachte aan een vaginale bevalling, kiezen we er soms voor om, na uitvoerige gesprekken, een keizersnede uit te voeren. Dit is een noodgreep, om ergere klachten te voorkomen, maar het vermindert de bevalangst niet. Liever nemen we natuurlijk de angst weg, zodat de vrouw haar zwangerschap en bevalling - ondanks de pijn - als positief kan ervaren. Op dit moment zijn we bezig met diverse onderzoeken op dat gebied, bijvoorbeeld door te kijken of EMDR-therapie de bevalangst kan verminderen. Er komt ook steeds meer wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat onder andere haptotherapie en mindfulness zou kunnen helpen bij het verminderen van angstklachten.

Mijn belangrijkste advies aan zwangere vrouwen is: maak het bespreekbaar. Weet dat het heel normaal is om bang te zijn voor je bevalling en dat je echt niet de enige bent. Dat bespreekbaar maken geldt overigens ook vanuit onze kant: verloskundigen en gynaecologen moeten actief vragen naar de (angst)gevoelens van hun patiënten, zodat ze hen op de juiste manier kunnen begeleiden. Binnen het OLVG hebben we bijvoorbeeld een speciale poli voor zwangere vrouwen met psychische klachten.

Bereid je goed voor op de bevalling, maar pin je niet te veel vast op hoe je wil dat het gaat. Vrijwel elke bevalling verloopt anders dan je denkt, dus laat verwachtingen zoveel mogelijk los. Door je wensen te bespreken met je arts of verloskundige, krijg je een goed beeld van hoe reëel die wensen zijn. Haal je informatie uit boeken, een zwangerschapscursus of betrouwbare websites. Sla de internetfora vol extreme verhalen vooral over. En vertrouw tijdens je bevalling op je zorgverleners, maar vooral op je lijf. Dat is ervoor gemaakt."

Voor een nieuwe rubriek van RTL Nieuws Weekend zijn we op zoek naar de verhalen van lezers die last kampen met een bepaalde angst. Of deze angst nou veelvoorkomend is of juist heel uitzonderlijk, we zijn benieuwd naar jouw verhaal. Wil jij delen hoe deze angst jouw leven beïnvloedt? Mail ons dan op weekendmagazine@rtl.nl.

Op verzoek zijn de namen van Anna, Eline en Nina gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.