Lena lijdt aan necrofobie: 'Ik checkte stiekem de ademhaling van m'n slapende ouders'
Maar liefst één op de tien Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met een angst. Van angst voor gaatjes tot doodsbang zijn voor open water. In deze nieuwe rubriek vertellen lezers hoe een bepaalde angst hun leven beïnvloedt. Dit keer: voor Lena (37) is de dood het allergrootste schrikbeeld. Zij lijdt aan necrofobie: extreme angst voor alles wat met de dood te maken heeft.
Lena: "Ik denk dat de angst voor de dood er altijd wel heeft ingezeten. Ik herinner me dat ik, al sinds ik een jaar of zeven was, regelmatig ‘s nachts mijn bed uitging om de ademhaling van mijn vader, moeder en broertje te checken. Vooral mijn moeder is een heel stille slaper, dus bij haar schudde ik vaak wat langer door tot ik een levensteken kreeg. Omdat ze sliepen hadden ze niet door wat ik deed, dus ik kon ongemerkt mijn gang gaan.
Het werd pas echt erg toen ik elf was en mijn oom overleed. Hij was nog heel jong: pas midden dertig. Hij lag opgebaard in een apart kamertje en, hoewel mijn moeder het me afraadde, wilde ik per se zien hoe hij 'erbij lag'. Nu denk ik: had ik toen maar naar mijn moeder geluisterd. Ik was echt in shock nadat ik zijn dode lichaam had gezien. Ik vond het zo eng. Hij was alleen nog maar een omhulsel, zijn hele essentie was weg. Mijn moeder bleef heel nuchter: 'Ik zei toch dat je beter niet kon kijken'. Maar ik denk dat de impact die het op me had niet helemaal duidelijk was.
Tot op de dag van vandaag kan ik niet eens praten over doodgaan of een begrafenis. Komen die gedachten in me op, dan duw ik ze meteen weg. Als deze dingen toch ter sprake komen, zo van: 'Wat zou jij willen?', dan distantieer ik me zo snel mogelijk van zo’n gesprek. Als ik probeer na te denken over wat ik zelf zou willen, is dat ook op een gestoorde manier. Bij cremeren, denk ik: 'Stel dat je toch wat voelt?' Maar ook begraven vind ik niks, dan denk ik meteen: 'Zou ik een belletje kunnen vragen, voor als ik toch nog blijk te leven? Ook het idee dat iemand mijn dode lichaam hanteert is een schrikbeeld voor me. Het allerbeste zou zijn als ik spontaan ontplof, denk ik.
Uitvaart is een lijdensweg
Inmiddels kan ik wel een beetje naar films kijken waarin iemand dood gaat, maar alleen als erover gepraat wordt en je het niet ziet gebeuren. Aan series als The Walking Dead waag ik me niet meer, en bij Game of Thrones - die ik écht graag wilde zien - moest ik me steeds omdraaien. Die glazige ogen vind ik vreselijk en zelfs als ik een teen zie met een kaartje eraan raak ik al in paniek. Als er iemand overlijdt in mijn omgeving ga ik wel naar de uitvaart, maar het is echt een lijdensweg. Ik zal nooit meer iemand bekijken die dood is.
'Toen we de kist met daarin mijn overleden oma boven het graf moesten zetten, stortte ik in en liep ik volledig overstuur weg'
Het was de liefste wens van mijn oma dat als zij zou overlijden haar kleinkinderen haar kist zouden dragen. Met een hoop steun van mijn broer, die maar op me bleef inpraten, is het uiteindelijk gelukt. Ik wilde het zelf ook echt graag voor mijn oma doen, maar toen we de kist boven het graf moesten zetten, stortte ik in en ben ik volledig overstuur weggelopen.
Gelukkig gaat het tijdens gezellige etentjes niet echt vaak over hoe je begraven wilt worden, dus niet iedereen in mijn omgeving weet hoe hevig mijn angst echt is. Alleen over mijn dochter maak ik me soms zorgen. Zij is acht en ik merk al bepaalde dingetjes aan haar, zoals angst voor bacteriën op de kraan. Ik heb naast mijn necrofobie namelijk ook hypochondrische neigingen, die voortkomen uit mijn angst voor de dood. Ik probeer die angsten niet aan haar door te geven. Zoals elk kind van die leeftijd maakt ze zich wel eens zorgen over dat er iets met me gebeurt, en dan zeg ik 'nee joh, mama gaat echt niet zomaar dood'. Maar ja, dan raak ik zelf alweer bijna in paniek."
Dit zegt de expert:
Psychiater Bram Bakker: "Bij iedere angststoornis speelt aanleg een rol. Niet dat we een genetische afwijking of iets dergelijks kennen, maar in sommige families lijkt het als het ware te heersen. Ook in het verhaal van Lena is dit te herkennen: zonder duidelijke aanleiding is ze al rond haar zevende jaar op een ongezonde manier met de dood bezig. Bovendien krijg je de indruk dat er bij haar dochter iets vergelijkbaars aan de hand zou kunnen zijn.
Toch is aanleg niet van betekenis zonder de omstandigheden die het aan de oppervlakte brengen: het overlijden van haar oom maakte het pas echt problematisch. Vanaf dat moment zie je ook de vermijding ontstaan, en het piekeren over allerhande situaties en scenario’s waarin de dood voorbij komt.
Steeds meer mensen plaatsen kanttekeningen bij de manier waarop wij in de westerse wereld met de dood omgaan. We doen alsof de dood niet bij het leven hoort, en proberen het gegeven dat we allemaal ooit zullen overlijden uit te bannen. Wat dat betreft is Lena vergelijkbaar met veel anderen. Maar de heftigheid waarmee het bij haar gepaard gaat, maakt het buitenproportioneel. Ook vanwege haar dochter zou je professionele hulp wel moeten aanbevelen.
'Het normaliseren van de dood' zou het therapiedoel moeten zijn, en wellicht kan ze wat dat betreft beter gaan meelopen in een uitvaartonderneming dan gesprekken voeren met een psycholoog. 'Ik zal nooit meer iemand bekijken die dood is', geeft aan hoe hoog het haar zit, maar het is ook een vorm van vermijding. En bij iedere angststoornis moet je er naar streven om die te doorbreken."
Voor deze rubriek van RTL Nieuws Weekend zijn we op zoek naar de verhalen van lezers die kampen met een bepaalde angst. Of deze angst nou veelvoorkomend is of juist heel uitzonderlijk, we zijn benieuwd naar jouw verhaal. Wil jij delen hoe deze angst jouw leven beïnvloedt? Mail ons dan op weekendmagazine@rtl.nl