Paula (23) verwijderde haar Instagram: 'Nog veel verslaafder dan ik dacht'
In de veelbesproken Netflix-documentaire 'The Social Dilemma' wordt de kijker gewaarschuwd voor de gevaren van sociale media. Een eye-opener voor velen. Zo ook voor redacteur Paula Vaarkamp, die al na het zien van 25 minuten besloot haar Instagram te verwijderen. "Eitje!", dacht ze. Toch?
Sinds een aantal jaar ben ik in de ban van sociale media. Wat begon bij enkel liken, posten en porren op Facebook, verplaatste zich al snel naar ook Instagram, Snapchat en Linkedin. Sociale media heeft mij in haar greep – en dat vind ik maar niks.
Instagram als grootste boosdoener
De grootste boosdoener is Instagram, realiseerde ik na het zien van 'The Social Dilemma'. Het aantal keren dat ik ongemerkt mijn telefoon pak om aaneensluitend minstens een half uur te verdwalen tussen plaatjes van mooie vrouwen met onmogelijk perfecte lichamen, grappige filmpjes van bloopers of katten (terwijl ik niet eens van dieren houd) en het checken van de stories van mijn vrienden. Voor je het weet ben je een uur verder. Of nog erger: lig je een uur later nog steeds klaarwakker in bed vanwege die dopaminebehoefte die uiteindelijk tóch niet wordt bevredigd.
De hoogste tijd om die verslaving eens even flink aan te pakken, dus besloot ik twee weken geleden mijn Instagram te verwijderen. De app. Niet mijn account. Babysteps.
Dag 1 - Dat valt nog vies tegen
23.30 uur
Zo, dat was het dan. Instagram verwijderd. He-le-maal klaar mee. Hoewel ik dacht dat het makkelijk zou zijn, valt dat toch nog vies tegen. Zonder overdrijven: elke keer dat ik naar de wc ben geweest (en dat is vaak!) mijn telefoon gepakt om Instagram te checken. Wat natuurlijk niet kon, want ik heb de app niet meer. Om de keren dat ik ergens op moest wachten of zelfs net nog - vlak voor ik in bed ging liggen - maar niet te vergeten.
Om 16.00 uur verwijderde ik de app. Volgens mijn schermtijd zat ik vandaag 1 uur en 37 minuten op Instagram. Moet je nagaan hoe lang dat zou zijn als ik de app nog op mijn telefoon had. Shoot. Me. Zo veel verspilde tijd! Die ga ik morgen mooi gebruiken om te sporten of een boek te lezen.
Het klinkt misschien dramatisch, maar de makers van 'The Social Dilemma' hebben gelijk. "We want to psychologically figure out how to manipulate you as fast as possible", zegt één van de ex-medewerkers van Google in de documentaire. Nou, dat heeft op mij blijkbaar wel degelijk effect. Ik ben nog veel verslaafder dan ik dacht. Benieuwd hoe de komende dagen me afgaan.
Dag 2 - Stiekem een kijkje nemen
22.40 uur
Vandaag swipete ik minstens tien keer op de automatische piloot naar het tabblad waar normaal gesproken mijn Instagram-app stond, om erachter te komen dat ik ‘m niet meer heb. Omdat ik mijn nieuwsgierigheid niet kon bedwingen (en de verslaving nog absoluut aanwezig is) logde ik drie keer in via mijn laptop om toch stiekem een kijkje te nemen. Had ik iets gemist? Nee. Bleef ik weer langer scrollen dan ik me had voorgenomen? Ja.
Dag 4 - Onbewust steeds naar de app
09.15 uur
Ik word wakker, nog voor de wekker gaat. In plaats van meteen mijn telefoon te pakken en de resterende tijd - tot ik mijn bed uit moet - op Instagram te scrollen, pak ik een boek en lees ik ongestoord een paar hoofdstukken. Man, wat heb ik dit gemist. Lekker de dag beginnen zo.
Wel beantwoord ik een paar appjes en kijk ik in mijn mailbox. Iets wat ik eigenlijk ook liever wil doen nádat ik uit bed ben, omdat je daardoor meteen 'aan' staat. Maar goed, er moet wel ruimte voor verbetering blijven.
Eigenlijk wil ik helemaal af van de reflex dat ik direct mijn telefoon pak na het opstaan. Ik mis niks als ik het niet doe – en doe ik het wél, maakt het me vaak onnodig onrustig door de berichten die ik lees. Berichten die ook prima kunnen wachten tot na het ontbijt. Maar al met al zal ik niet klagen: het gaat de goede kant op!
13.10 uur
Chips. Ik betrap mezelf er nog steeds op dat ik zonder bewuste intentie naar mijn Instagram-app swipe en ook heb ik wéér ingelogd op mijn browser. Ik kan me gewoon niet bedwingen. Dit probleem is groter dan ik dacht. Doe mij maar weer een maand vegan eten, die challenge ging me beter af.
Kom ik hier ooit van af? Soms valt het mee en gaat het ineens een paar uur goed. Maar eenmaal ingelogd, blijf ik toch weer scrollen. Het moet uit mijn hoofd, uit mijn systeem. Kom op Paula, volhouden. Je kan dit.
Dag 6 - Grote uitdaging
16.30 uur
Bijna een week voorbij. Het gaat echt beter. De neiging om naar de app te gaan is al een stuk minder. Wat ik er misschien nog even bij moet vermelden is dat de uitdaging voor mijn gevoel extra groot is, omdat ik ook voor mijn werk op Instagram zit. Voor sommige klanten onderhoud ik hun sociale mediakanalen, en Instagram is daar een belangrijk onderdeel van.
Nu ik de app niet meer op mijn telefoon heb, doe ik alles wat voor hun Instagramkanalen moet gebeuren vanaf mijn laptop. De verleiding om dan even snel in te loggen op mijn eigen profiel en daar een kléin kijkje te nemen is soms erg groot, maar ik houd me sterk.
Dag 7 - Gefaald
23.45 uur
Oh nee, het ging zo goed! Ik durf het daarom bijna niet te schrijven, maar ik logde net in op mijn Instagram om het profiel van mijn ex op te zoeken. Hoe hard kan je falen?! Direct na het inloggen spotte ik een jarige, dus vervolgens kon ik het niet laten een felicitatie te plaatsen. Voor ik het wist was er weer een uur verstreken. Volledig opgeslokt. Even snel 'alles inhalen' wat ik de afgelopen dagen heb gemist. Misschien ben ik te streng voor mezelf hoor, maar toch voel ik me zwak. Hoe moeilijk kan het zijn?
'Ik durf het bijna niet te schrijven, maar ik logde net in op Instagram om het profiel van mijn ex op te zoeken'
Dag 10 - Automatisch swipen eindelijk minder
21.45 uur
Ik swipe niet meer automatisch naar het oude Instagram-tabblad en logde de afgelopen drie dagen ook niet meer in op mijn eigen account. Soms word ik heel erg op de proef gesteld, omdat iemand me dan weer iets toestuurt dat enkel en alleen op Instagram te zien is, maar dan bekijk ik het snel en sluit ik het daarna direct.
Naarmate de tijd verstrijkt mis ik Instagram steeds minder. Maar hoe langer ik wegblijf, hoe meer aandacht Instagram vraagt. Zo kreeg ik de afgelopen dagen meerdere mails met de laatste updates op mijn tijdlijn. Daar blijft het niet bij: ik krijg ook informatie over accounts die ik niet eens volg. Zo doet Instagram er echt alles aan om me terug te krijgen, maar dat gaat niet lukken.
Dag 11 - Instagram is overal
22.45 uur
Hoe langer ik Instagramloos leef, hoe meer ik besef dat je het o-ver-al hoort en ziet en dat het met alles in je dagelijkse leven is verstrengeld. Marieke Elsinga op de radio: "Kijk op de Instagram van Q-Music hoe het er in de studio aan toe ging", een artikel van Vogue dat foto’s van Hailey en Justin Bieber deelt, via Instagram. En een nieuw lingeriesetje dat ik doorgestuurd krijg van een vriendin, dat alleen op Instagram te bekijken is.
Oké. Bovenstaande mis ik dus allemaal. Maar in ruil daarvoor:
- Ruim ik vaker en beter op
- Heb ik al drie keer meer gelezen in de afgelopen dagen dan in het afgelopen jaar
- Ben ik minder snel afgeleid
- Voelt het opgeruimder in mijn hoofd
Dag 14 - De balans opmaken
10.15 uur
Twee weken verder sinds Instagram en ik uit elkaar gingen. Een mooi moment om de balans op te maken. Ik swipe nooit meer naar het tabblad waar ooit Instagram stond, ben niet meer bezig met of ik dingen nou wel of niet moet delen op mijn account, mis daarentegen ook écht de posts van mijn vrienden niet (hoeveel ik ook van ze houd) en heb meer tijd voor nuttige dingen. Het kostte even, maar dan heb je ook wat. En het bevalt goed. Ik kan hier wel aan wennen!
Hoe nu verder?
Een leven zonder Instagram is zo erg nog niet. Sterker nog: ik laat het lekker zo. Die ene paar keer dat ik er op 'moet' kijken doe ik dat, maar voorlopig ben ik niet van plan de app weer op mijn telefoon te zetten. Als ze me nodig hebben, bellen ze maar!
De aantrekkingskracht van Instagram
Waarom is het zo moeilijk om afstand te doen van een app als Instagram?
Gedragspsychologe Dané Mulder legt uit: “In de psychologie maken we altijd onderscheid tussen bewust en onbewust gedrag. Bij het bedienen van een app als Instagram, wordt een beroep gedaan op je onbewuste gedrag. De makers van Instagram schakelden psychologen in om dit onbewuste gedrag te beïnvloeden – en dat is ze goed gelukt."
Daarbij komt kijken dat mensen altijd bij een groep willen horen. "Dit komt door de evolutie. Je overlevingskans is groter als je met een groep bent in plaats van alleen. Door Instagram te gebruiken probeer je je eigenlijk aan te sluiten bij een groep die belangrijk voor je is. Vrienden, familie, leeftijdsgenoten en bijvoorbeeld je favoriete idolen. We willen ons conformeren met die groepen."
Dat we ons willen conformeren, komt voort uit de drang naar zelfbevestiging. "We zoeken erkenning in wie we zijn. Instagram voorziet daarin door middel van likes en comments die je kunt krijgen op een post, maar ook door het plaatsen van een verhaal in je story, waarmee je je volgers laat zien wat je aan het doen bent. Vervolgens praat je daar in het 'echte' leven weer over, wat ook een bepaalde vorm van positieve bevestiging is."
Foefjes en FOMO
Naast die zelfbevestiging, speelt ook FOMO (The Fear Of Missing Out, red.) een grote rol. "FOMO is niet in eerste instantie een motivator om de app te gebruiken, maar wat je wel ziet, is – omdat iedereen daar dingen post – dat er een bepaalde angst ontstaat om dingen te missen. Deze angst zet je aan om toch Instagram regelmatig te blijven checken."
Door alle trucjes en foefjes die de Instagrambouwers de afgelopen jaren toevoegden, zijn we in zekere mate afhankelijk geworden van de app. We denken er ondertussen niet meer bewust over na als we het medium openen. "Ooit gebruikten we Instagram bewust omdat we dat graag wilden vanwege de beloningen en FOMO. Tegenwoordig is dit bewuste gedrag overgegaan in gewoontegedrag. En gewoontes zijn moeilijk af te leren."
Tips: zo beperk je je Insta-gebruik
Die Instagram-app zit goed in elkaar, dat weten we inmiddels. Mulder deelt daarom een aantal tips die je tóch kunnen helpen je Instagramgebruik te beperken. "Stel jezelf kleine en behapbare doelen. Wanneer gedrag veranderd moet worden, gooit iemand vaak eerst radicaal het roer om. Alles moet meteen anders, of iets wordt volledig gestopt. In plaats daarvan is het makkelijker om jezelf kleinere doelen te stellen. Heb je dat doel behaald, dan neemt het vertrouwen in jezelf toe en kun je weer een stapje verder gaan. Op die manier houd je het beter en langer vol. Dus: Niet meteen die app eraf gooien, maar een uurtje per dag scrollen, in plaats van drie. Gaat dit na een paar weken goed, kun je dat uur weer verkorten naar een half uur enzovoorts."
Ook kan het helpen drempels op te leggen. "Maak het gedrag moeilijk voor jezelf. Verplaats bijvoorbeeld de app van de eerste pagina naar de derde pagina op je telefoon. Dan moet je toch eerst twee keer swipen voor je erbij kunt. Leg je telefoon – of welk apparaat dan ook – uit zicht: hierdoor kan je aandacht er ook niet onbewust naar toe getrokken worden. En, misschien voor de hand liggend, maar: zet je notificaties uit of zet je telefoon op slaapstand."
Vind je het moeilijk om zelf je Instagramduur te beperken? "Er zijn tegenwoordig ook apps die je een handje helpen en je belonen als je een bepaalde app op je telefoon een tijdje niet bezoekt. Daarnaast is het goed om dat ongewenste gedrag te vervangen door iets leuks. Zoek een nieuwe hobby, iets waar je energie van krijgt. Dan is de kans groter dat je dat gaat doen in plaats van weer je telefoon te pakken."