Wendy (46) is uitvaartspreker: 'Ik kan niet de hele plechtigheid gaan staan huilen'
Neem je je werk als uitvaartspreker erg mee naar huis – en waarom is het zo'n mooi beroep? Wendy Tuns-Sala (46) spreekt op uitvaarten als nabestaanden dat zelf niet kunnen of durven. "Het is nu heel moeilijk om te zien dat mensen elkaar willen knuffelen maar dat niet kunnen."
Bij het overlijden van een dierbare schieten woorden soms tekort of je krijgt de juiste woorden door alle emoties niet over je lippen. Op dat moment komt Wendy Tuns-Sala in actie. "Ik weet nooit precies wanneer ik moet werken. Dat maakt het werk onvoorspelbaar, maar ook uitdagend", zegt ze. "Als ik na iemands overlijden word gebeld, wil ik binnen 48 uur bij de familie zijn, zodat we voldoende tijd hebben om alles te bespreken en een verhaal te maken."
Het opstellen en invullen van de afscheidsplechtigheid is iedere keer anders. "Er komt van alles voorbij. Veel moois, zoals onvoorwaardelijke liefde tussen mensen. Maar het komt ook wel eens voor dat er minder liefde is tussen de familie en overledene, of dat ik voel dat er juist negatieve gevoelens zijn."
"Omdat ik dit werk nu al langer doe, kan ik aanvoelen wat mensen in een gesprek bedoelen, terwijl ze soms iets anders zeggen. Ik heb geleerd om door te vragen en goed om me heen te kijken. Vaak gaat er meer schuil achter een simpele zin of opmerking. Iets als: 'Hij hield wel van een drankje', kan betekenen dat de overledene alcoholist was. Dan wordt een verhaal ineens anders. Het is in zo’n geval heel belangrijk om het goede, maar ook het minder goede eerlijk te benoemen in mijn dienst."
Glimlach achter mondkapje
Of de aanwezigheid van het coronavirus haar werk erg heeft veranderd? "De inhoud van het werk zelf niet. Maar het is wat mij betreft wel belangrijker dan ooit om een goed afscheid te verzorgen", zegt Wendy. Daarbij moesten zij en andere uitvaartondernemers ook wel even zoeken naar hoe dat dan precies moest. "Je mocht maar dertig mensen uitnodigen en het is moeilijk om te zien dat mensen elkaar zo graag willen knuffelen, maar dat het niet mag."
"Sommigen staan letterlijk helemaal alleen. Het is een gek gezicht: zo'n grote zaal en dan iedereen zo ver van elkaar. Weten dat mensen alleen gestorven zijn en dat de nabestaanden dat idee moeten dragen, doet mij zeer. Als ik bemoedigend glimlach, wordt dat niet altijd gezien omdat ik een mondkapje draag. Hopelijk wordt het snel beter: een echte aai, een hand op iemands schouder. Een kroel of een zoen. Mensen hebben dat écht nodig."
Niet bang voor grote groepen
Na een grote reorganisatie op haar vorige werk kreeg Wendy in 2010 haar ontslag. "Hierdoor was ik genoodzaakt te kijken naar andere manieren om mijn brood te verdienen. Een op dat moment vervelende situatie, die achteraf mijn ogen opende: wie ben ik? Wat kan ik en wat niet? Ik luister en schrijf graag, en ben niet bang om voor grote groepen te spreken. Toen ik die dingen aan elkaar koppelde, kwam ik uit op uitvaartspreker. Niet veel later begon ik."
'De eerste keer dat ik huilde tijdens een ceremonie voelde ik me een beetje gegeneerd. Ik dacht dat dat niet kon.'
Het eerste jaar moest het even op gang komen, maar al gauw kon Wendy haar weken goed vullen met haar nieuwe werk. "Vanaf het moment dat ik ermee begon, was dit mijn enige werk. Ik zou niks anders meer willen. Soms komen mensen na een ceremonie naar mij toe om te vragen of ze me mogen bellen voor het moment dat zij iemand zoeken. Dat doe ik dan graag."
Af en toe komen verhalen dichtbij. Zó dichtbij dat Wendy het zelf ook niet droog houdt. "De eerste keer dat ik dat meemaakte voelde ik me een beetje gegeneerd. Ik dacht dat dat niet kon. Dat het gek of onprofessioneel zou zijn. Gelukkig kwam er toen iemand naar me toe die zei: 'Fijn dat je ook emoties toonde. Nu weten we dat er een mens staat, dat met hart en ziel haar werk doet.' Hierdoor laat ik tegenwoordig mijn tranen gewoon gaan, al probeer ik me soms wel een beetje in te houden. Ik kan niet de hele plechtigheid gaan staan huilen."
Er zijn veel verhalen die haar nog lang bijblijven. "Vaak is dat als mensen die overlijden in dezelfde levensfase zitten als ik. Hoe is het met de kinderen die hun moeder verloren. Hoe gaat de vader met zijn verdriet om? Hoe gaan ouders om met het verlies van hun kind? Ik vraag me vaak af hoe het met ze gaat."
Een waardig afscheid
Soms zit je even niet lekker in je vel, of heb je gewoon even geen zin om te werken. Voor Wendy gaat dat niet op. "Ik heb wel begrafenissen gehad waar ik erg tegenop zag. Maar ik vind dat elke overledene een waardig afscheid verdient en voel me daar erg verantwoordelijk voor. Dan zet ik me er overheen, met de gedachte dat de mensen dit van mij nodig hebben. Het is belangrijk voor mensen om goed terug te kunnen kijken op zo’n speciaal moment."
Wendy's werk is erg onvoorspelbaar. Dat was in het begin even wennen, maar inmiddels is ze daaraan gewend geraakt. "Ik kan ieder moment van de dag gebeld worden – ook in het weekend. Dan moet ik altijd zo snel mogelijk een moment vinden om de familie te bezoeken. Het is daarom soms lastig om afspraken te maken, maar de mensen om mij heen weten het van me en begrijpen het."
Het leukste aan haar werk vindt Wendy de verschillende verhalen. "Ik mag als buitenstaander zomaar in iemands leven stappen en enkele dagen met een familie meelopen." Of dat alleen verdrietig is? "Nee, dat is het niet. Er wordt echt wel gelachen op uitvaarten. Op momenten van herkenning, of als er grappige anekdotes worden verteld over de overledene. Een verhaal over wat hem of haar kenmerkte en wat alleen hij of zij kon doen, doet mensen vaak op z’n minst grinniken."
Meer mogelijk bij afscheid dan we denken
Wendy wil graag benadrukken dat op een afscheid zo veel meer mogelijk is dan we denken. "Vaak hebben mensen iets in hun hoofd, maar durven ze het tijdens de bespreking niet aan te kaarten. Omdat ze denken dat het niet gepast is, omdat ze bang zijn dat anderen daar iets van zullen vinden. Dat vind ik zonde. Ik zeg altijd tegen de mensen: doe alles wat je denkt dat bij jou én de overledene past. Je mag achteraf nooit spijt hebben van gemaakte keuzes."
Wendy schreef de gebeurtenissen uit haar werk op in het boek Doodgewone Verhalen. Ze wil daarmee de dood meer bespreekbaar maken. "De dood is hartstikke verdrietig. Daar mag geen misverstand over zijn. Maar een goed afscheid kan er ook voor zorgen dat er weer hoop voor de toekomst geboren wordt. Het is een begin van rouwproces. Dat woorden van een einde, misschien een nieuw begin vormen."