ADHD-diagnose op latere leeftijd: 'Veel puzzelstukjes vielen op hun plek’

Melissa Kanters (31) weet sinds vorige maand dat ze ADHD heeft. Als kind was ze al dromerig en leefde ze naar eigen zeggen in haar eigen wereldje. Niemand dacht daarbij aan ADHD. Dat wordt immers vaak geassocieerd met hyperactiviteit, niet met het introverte van Melissa. Zelf keek ze daarom ook nogal op van de diagnose. "Ik herkende mezelf er niet in, dacht: huh, ik ben toch helemaal niet druk? Ik wilde het label ADHD niet opgeplakt krijgen en had er veel vooroordelen over. Het gaf me het gevoel dat ik minder was dan anderen, dat ik niet goed genoeg was. Het voelde niet fijn. Ik vond het lastig om te horen dat ik 'anders' ben."

Maar al snel veranderde dat in opluchting. "Ik realiseerde me dat het alleen maar fijn is om te weten hoe mijn brein werkt, zodat ik er rekening mee kan houden." Ze is sinds de diagnose een stuk liever voor zichzelf, zegt ze. "Hiervoor was ik een streber en moest ik van alles van mezelf. Ik had lang een gemene, strenge juf in mijn hoofd die veel kritiek leverde op alles wat ik deed. Nu is dat veel minder, alleen al doordat ik weet waar mijn issues vandaan komen. Ik moet mezelf opnieuw leren kennen."

Melissa noemt zichzelf chaotisch, impulsief en snel afgeleid. "Ik kan alleen mijn aandacht erbij houden als ik iets heel interessant vind." Ook vergeet ze veel. "Ik was deze belafspraak bijvoorbeeld vergeten. Als ik het niet opschrijf, onthoud ik het niet. Ik vergeet ook vaak dingen mee te nemen en ben om de haverklap alles kwijt." Deadlines, nog zoiets. Zo raakte ze een keer een parttime baan als leraar creativiteit kwijt omdat ze te laat was met werk nakijken. "Daar baalde ik vreselijk van, want het was echt helemaal mijn ding. Sommige kansen benut ik niet goed."

Melissa slikt nog geen medicijnen maar wil dat wel gaan proberen, incidenteel. "Alleen in drukke periodes bijvoorbeeld." Voor nu heeft ze een slim horloge gekocht om al haar afspraken en to do’s in te zetten. "Dat helpt me al enorm."

'Ik kan mezelf nu wat meer vergeven'

Désirée van Uffelen (47) kreeg de diagnose rond haar 40ste. "Toen ik met mijn ex-man bij de psychiater zat – voor hem – en de psychiater over ADHD begon, dacht ik: dit gaat over mij. Ik heb online een testje gedaan en scoorde daar 100 procent." In eerste instantie liet ze het daarbij: "Wat moet ik ermee, dacht ik." Maar toen een van haar kinderen de diagnose ADHD kreeg (ADHD is een erfelijke aandoening, red.) werd haar geadviseerd het toch ook eens te laten onderzoeken. Bij het UMC Utrecht bevestigde een psychiater wat ze eigenlijk al wel wist: ze had ADHD.

En ja, dat was toch wel een opluchting, zegt ze. "Er vielen vele puzzelstukjes op hun plek. Ik veroordeelde mezelf vaak over hoe chaotisch ik was. Ik was altijd alles kwijt; mijn sleutels, mijn portemonnee, mijn pasjes." Als kind kon ze zich al moeilijk concentreren en vooral op de middelbare school kostte het haar moeite om dingen af te maken. "Na mijn havo heb ik veel moeite gehad om opleidingen af te ronden, niks lukte goed. Toen ik eenmaal de diagnose had, kon ik mezelf wat meer vergeven."

Sinds ze weet dat ze ADHD heeft, heeft ze het ook wat beter in de hand. "Voorheen kon ik bijvoorbeeld gaan afwassen en dan ontdekken dat ik een schone theedoek nodig had, die dan in de wasmachine zat, waar ik dan bedacht dat het beddengoed gewassen moest worden, waarop ik dat ging doen en helemaal vergat dat ik aan het afwassen was. Ik was altijd met 12 klussen tegelijk bezig en er kwam er niet één af. Die neiging heb ik nog steeds wel, maar ik kan er iets beter mee omgaan."

Heftige paniekaanval

Even gebruikte ze medicatie om de ADHD in toom te houden, maar daar stopte ze heel snel weer mee. "Ik heb het niet meer durven gebruiken na een hele heftige paniekaanval. Zonder gaat het ook wel goed. Het helpt al om te weten waar mijn klachten vandaan komen." Zo is ze erachter gekomen dat sporten voor haar een fijne manier is om haar energie kwijt te raken en haar hoofd leeg te maken. "Als ik dat niet doe, kan ik hele dagen vastzitten in mijn hoofd." Ook heeft ze nu vaste plekken voor de dingen die ze altijd kwijtraakte. "Alleen wisselt die vaste plek nogal eens, dus dan ben ik ze alsnog kwijt…"

Désirée heeft een manier gevonden om ermee te leven en maakt er geen geheim van dat ze ADHD heeft. "Je hebt altijd mensen die ADHD een modedingetje vinden en er raar op reageren als ik het vertel, dat laat ik dan maar zo. Het raakt me niet. Ik weet voor mezelf hoe het is."

'Het gevaar is dat je je erachter gaat verschuilen'

Christina (34, niet haar echte naam) is minder open over haar ADHD. Ze wil er alleen over vertellen met een gefingeerde naam, want haar collega’s weten het nog niet. "Er kleeft toch nog een beetje een stigma aan ADHD. Het is niet dat ik me ervoor schaam, mijn vrienden weten het gewoon, maar ik ben bang dat mijn collega’s anders naar me gaan kijken als ik het vertel. Bang dat ze dan sneller zullen denken: ah, dat komt door je ADHD, of dat ze het eerder zullen opmerken als ik iets te laat inlever of vergeet."

Mensen met ADHD hebben in de meeste gevallen ook een andere stoornis, zoals een angststoornis, eetstoornis of verslaving. Vooral slaapproblemen komen vaak voor bij ADHD’ers. Zo ook bij Christina. Al op jonge leeftijd liep ze bij een neuroloog vanwege een slaapstoornis. Omdat slaapstoornissen andersom ook vaak hand in hand gaan met ADHD, stuurde de neuroloog haar door naar een psychiater.

Diagnose op latere leeftijd

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Het is een aandachtstekortstoornis die gepaard gaat met hyperactiviteit en impulsiviteit. Je kunt niet pas op latere leeftijd ADHD 'krijgen'. Eén van de criteria om aan de diagnose te voldoen, is dat de problemen al sinds de kindertijd spelen. Het kan wel pas op latere leeftijd gediagnosticeerd worden, zoals bij de vrouwen in dit artikel. Zij kregen de diagnose na uitgebreid onderzoek, maar dat geldt niet voor iedereen.

'ADHD'-fabriek

Eerder deze maand berichtte Trouw over 'ADHD-fabriek' ADHDcentraal, waar volwassenen binnen één dag een diagnose krijgen. Slechts één op de zeven cliënten krijgt er het label ADHD níét, de rest start met een behandeling, altijd met medicatie. Volgens oud-medewerkers overdiagnosticeert de instelling om er financieel beter van te worden. ADHDcentraal zei zich niet te herkennen in de verwijten.

(Bron: Hersenstichting, Trouw)

Op haar 23ste kreeg Christina de diagnose ADHD. Dat verklaarde een hoop, zegt ze. "Voor mijn omgeving misschien nog wel meer dan voor mij." Dus dáárom was ze zo onrustig, vergat ze zo vaak belangrijke dingen en was ze vroeger altijd zo’n dromer. "Ik voelde me soms heel stom. Wat anderen makkelijk afging, kostte mij moeite. Ik had vaak het gevoel dat ik faalde. Het was fijn om te weten waar dat vandaan kwam." Toch zou ze haar ADHD nooit als een excuus gebruiken, zegt ze. "Het gevaar is dat je je erachter gaat verschuilen."

De diagnose veranderde aanvankelijk weinig voor Christina. Medicijnen wilde ze niet, erover praten evenmin. "Ik had er geen zin in. Ik ben gewoon doorgegaan zoals ik altijd deed. Tot dat moment was me dat immers altijd prima afgegaan." Pas later ging ze toch medicijnen proberen, maar dat was voor haar geen succes. "Van de eerste pillen die ik probeerde viel ik heel erg af, van andere pillen merkte ik wel dat ik wat rustiger werd in mijn hoofd, maar zodra ik stopte werd ik dan gelijk dubbel zo onrustig. Ik voelde me er niet prettig bij, wilde het liever zonder medicijnen doen. Ik accepteer nu gewoon dat dingen bij mij soms wat chaotischer verlopen."

Anders bedraad

Want die ADHD is misschien wel meer een kracht dan een onvolkomenheid, denkt ze. "Er mankeert niets aan je brein als je ADHD hebt, je bent gewoon anders bedraad. En dat heeft ook voordelen. Zo zie ik verbanden die anderen niet zien en ben ik heel creatief. Ik ben niet degene die de planning eromheen bedenkt, maar ik denk wel vaak out of the box en ben altijd enorm enthousiast. Dat is heel waardevol in een organisatie."