Onder onze voeten ligt warmtebron voor miljoenen huizen: 'Minder afhankelijk van aardgas'

De eerste resultaten zijn veelbelovend, bevestigt EBN tegenover RTL Nieuws. Op veel locaties lijkt het mogelijk om op grote schaal warm water op kilometers diepte uit de grond omhoog te krijgen.

Met acht diepe boringen en meetapparatuur op tienduizenden plekken heeft de organisatie de ondergrond van ons land onderzocht.

Wat is het doel? 

Aardwarmte of geothermie is vooral belangrijk voor warmtenetten in grote steden. Om de klimaatdoelen te kunnen halen, is het duurzaam verwarmen van huizen en bedrijven cruciaal. Bijna 7 miljoen woningen zullen vóór 2050 aardgas moeten vervangen voor een andere warmtebron. Met aardwarmte kunnen mogelijk 2,6 miljoen huizen worden verwarmd.

Hoe aardwarmte werkt, zie je in deze video:

Deze week wordt bij het Brabantse Milheeze de laatste boorlocatie van het onderzoek afgebroken. Ook de boring in Amsterdam is net afgerond. Juist daar was over de ondergrond aanvankelijk bijna niks bekend. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) kijkt intussen nauwlettend mee naar met name het risico op trillingen of aardbevingen.

Vooral in grote steden

Vooral de nieuwe kennis over de ondergrond van Amsterdam betekent goed nieuws. "Dat was eerst een hele grote vraag", zegt Gitta Zaalberg, manager Operations van EBN. Het water dat met de boring naar boven kwam bleek er ruim 80 graden Celsius. Dat is een volgens haar een mooie temperatuur voor het verwarmen van heel veel huizen.

Met het warme water kunnen ook cv-ketels worden vervangen. "We staan voor een hele grote uitdaging. We willen ook minder afhankelijk zijn van aardgas uit het buitenland", aldus Zaalberg. "Dan is geothermie een fantastische optie om voor warmte te zorgen."

Amsterdam denkt in 2031 van de nieuwe techniek gebruik te kunnen maken. Maar niet overal pakte het onderzoek positief uit. Zo blijkt de grond binnen de gemeentegrenzen van Utrecht onvoldoende doorlatend te zijn om het warme water naar boven te halen. Andere delen van de provincie Utrecht zijn wel kansrijk. 

Geschrokken reacties

Rond Amsterdam doet EBN ook seismisch onderzoek, om nog beter de ondergrond in kaart te brengen. Maar dat blijft niet altijd onopgemerkt. Uit een lokale app-groep van een aantal bewoners vlakbij Amsterdam, die RTL-nieuws heeft ingezien, blijkt dat mensen soms flink schrokken. 

"Het was behoorlijk heftig. Ik lag te schudden in bed, dacht even aan een aardbeving", schrijft iemand. En: "Inderdaad, het glaswerk rammelde in mijn kast." EBN herkent de reacties, maar zegt zijn best te hebben gedaan om de omgeving zo goed mogelijk te informeren, bijvoorbeeld met deze brief.

Om de ondergrond beter in kaart te brengen, worden 'seismische ladingen' ontstoken, waarna in de buurt een zware plof te horen kan zijn. "We meten zo’n geluidsgolf met meetkastjes. Momenteel staan er zo’n twintigduizend van die meetkastjes in de metropoolregio Amsterdam, kriskras door de stad", zegt Zaalberg. 

In principe veilig

Maar al dit onderzoek is tijdelijk. Dat aardwarmte in principe veilig is, blijkt volgens EBN onder meer uit het feit dat een stad als Parijs al decennia met aardwarmte wordt verwarmd. Ook het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), de belangrijkste toezichthouder op dit gebied, zegt dat geothermie veilig is. 

Wel waarschuwt het SodM op z’n website dat de techniek niet geheel zonder risico is. De toezichthouder dringt er daarom op aan dat "de zorgen en emoties van bewoners, zoals angst voor bodemdaling of bevingen, niet genegeerd worden."

De gaswinning in Groningen, en de schade en ellende die daardoor uiteindelijk ontstond, leidde tot belangrijke lessen. "Van Groningen hebben we natuurlijk geleerd dat je goed moet luisteren naar de omwonenden", zegt directeur Boukje van der Lecq-Meijssen van het Staatstoezicht.

Verschil gaswinning en aardwarmte

"Want de omgeving moet er wel vertrouwen in hebben dat het allemaal veilig en verantwoord gaat." Zeker omdat de nieuwe techniek ook zal worden toegepast in grote steden, waar veel mensen bovenop wonen. Van der Lecq-Meijssen benadrukt dat er een groot verschil is tussen gaswinning en aardwarmte. 

Bij dat laatste wordt warm water uit de grond gehaald, "waarna het weer teruggestopt wordt in hetzelfde gebied, maar dan afgekoeld. Want je hebt de warmte gebruikt voor bepaalde doeleinden. Dus dat is heel anders dan wanneer je gas uit de grond haalt, en dat verbrandt."