Miljardeninvesteringen in warmtenetten nodig voor aanleg stadsverwarming

Frans Rooijers, verkenner warmtenetten, publiceerde vanmiddag zijn advies hoe de overheid de impasse in de aanleg van warmtenetten kan doorbreken. De voormalig directeur van onderzoeksbureau CE Delft is door minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei gevraagd voor deze rol. Hij sprak met 30 betrokken partijen.

Hij adviseert op om de warmtenetten van Vattenfall, Eneco en een deel van die van Ennatuurlijk op te kopen om vervolgens vier publieke warmtebedrijven op te richten. Dat is strategisch verstandiger dan dat iedere gemeente zelf het wiel gaat uitvinden. 

Tot nu toe zijn een half miljoen huishoudens aangesloten op een warmtenet en daar moeten de komende 25 jaar nog twee miljoen huishoudens bijkomen. 

Sneller uitbreiden

Als de Rijksoverheid eigenaar wordt van de bestaande warmtenetten, kunnen ze sneller uitbreiden. Je moet nú aan de slag om binnen tien jaar een half miljoen extra huishoudens te voorzien van warmte.

Aan de uitkoop van de energiebedrijven hangt een fiks prijskaartje van 2 tot 3 miljard euro. En de vraag is of het huidige kabinet deze forse investering wil doen. 

Volgens Rooijers hoeft niet het hele bedrag uit de rijkspot te komen, want warmtenetten vertegenwoordigen een waarde. De overheid kan als eigenaar aan banken en pensioenfondsen vragen om mee te doen. "Het is een maatschappelijk verantwoorde investering en het levert gegarandeerd 30 jaar inkomsten op."

Investeringen gestopt

De aanleg van nieuwe warmtenetten ligt al ruim een jaar stil. Dat komt omdat Rob Jetten, de vorige minister van Klimaat, wilde dat warmtenetten voor minimaal 51 procent in publieke handen komen. 

Toen deze overheidsplannen bekend werden, stopten energiebedrijven met al hun investeringen in nieuwe warmtenetten. En zo'n 90 procent van alle bestaande warmtenetten is nu eigendom van commerciële energiebedrijven als Vattenfall, Eneco en Ennatuurlijk. En die willen wel iets terugzien van hun investeringen. 

En er is al lang een discussie over de betaalbaarheid van warmte. Consumenten, aangesloten op een warmtenet, kunnen niet overstappen naar een andere aanbieder en er is veel onvrede over de prijs.

Duur

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) bepaalt jaarlijks de maximale prijs voor warmte. Door het Niet Meer dan Anders-principe mag warmte niet duurder zijn dan een gas. Maar de prijs van vastrecht steeg de afgelopen jaren hard. Voor een gasaansluiting betaal je jaarlijks 220 euro en voor een warmtenet 750 euro.   

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2050 zo'n 8 miljoen huishoudens en bedrijven gasloos moeten zijn. Dat is vooral een uitdaging voor flats en oude huurhuizen, die niet geschikt zijn om te verwarmen met een warmtepomp.

Bovendien, als iedereen zijn woning met een (hybride) warmtepomp wil verwarmen, vraagt dat zoveel extra stroom dat het overvolle stroomnet dat niet aankan. En het verzwaren van het stroomnet kost ook klauwen vol geld. 

Warmtenetten hebben maatschappelijk voordelen

Volgens Rooijers hebben warmtenetten diverse maatschappelijke voordelen. "Het is klimaatneutraal, op prijs concurrerend met aardgas en als mensen kiezen voor warmte heb je minder netcongestie op het overvolle stroomnetwerk." 

Dus zijn advies luidt: Overheid, zorg dat klanten weer blij zijn met hun betaalbare warmteaansluiting. En zorg zo snel mogelijk dat de bestaande warmtenetten in overheidshanden komen en gaan uitbreiden. 

Eneco stuurde na het verschijnen van het advies van de warmtenetverkenner een reactie en denkt dat uitkoop al snel 4 miljard euro kost. Bovendien wil het energiebedrijf niet op de zaken vooruitlopen, want de Wet Collectieve Warmte is nog niet aangenomen door de politiek. En is er voldoende geld beschikbaar om energiebedrijven uit te kopen?

Eneco: "Geen versnelling en betere betaalbaarheid"

Eneco plaatst verder kanttekeningen bij de betaalbaarheid. Warmte in publieke handen is niet goedkoper, dan private blijkt uit een onderzoek van Berenschot. Ook vreest het energiebedrijf voor onnodige vertraging. Politieke besluitvorming is traag en het opkopen kost zeker drie tot vijf jaar en dan moeten ze het ook nog eens worden over de prijs. En het aanleggen van publieke warmtenetten gaat niet leiden tot een versnelling en betere betaalbaarheid. "Wij geloven dat het tegenovergestelde kan gebeuren," zegt een woordvoerder van Eneco tegen RTL Z.