Veel weerstand tegen wetsvoorstel Jetten voor aanleg warmtenetten

Het langverwachte wetsvoorstel voor de Wet Collectieve Warmte van demissionair minister Rob Jetten (Klimaat) is sinds gisteren openbaar. In het voorstel staat dat er in de komende jaren zo'n 2,6 miljoen extra aansluitingen moeten komen op collectieve warmtesystemen als alternatief voor gas.

Volgens Jetten is het regelen van extra aansluitingen op collectieve warmtesystemen een belangrijke voorwaarde voor betaalbare en duurzame warmte voor Nederlandse consumenten en bedrijven.

Nu zijn zo'n half miljoen Nederlandse huishoudens aangesloten op een warmtenet, beter bekend als stadsverwarming. Deze woningen zijn gasloos en worden verwarmd door een buizenstelsel gevuld met warm water.

De komende zeven jaar zouden nog zo'n 500.000 huishoudens aangesloten moeten worden op een warmtenet, maar dat lijkt niet te lukken.

Gestopt met toekomstige investeringen

Vorig jaar stopten energiebedrijven Eneco en Vattenfall al hun toekomstige investeringen in nieuwe warmtenetten, omdat de overheid ze na een overgangsperiode (waarschijnlijk 30 jaar) wil onteigenen.

In het gisteren gepresenteerde wetsvoorstel staat nog steeds dat toekomstige warmtebedrijven voor meer dan 50 procent in handen moeten zijn van (lokale) overheden. En dat energiebedrijven na een overgangsperiode hun eigendom aan de overheid moeten overdragen.

Nu is 90 procent van de warmtenetten volledig in handen van energiebedrijven zoals Eneco, Vattenfall en Ennatuurlijk. De energiebedrijven reageren kritisch op het wetsvoorstel, omdat het uitgaat van een verplicht publiek meerderheidsbelang.

35,5 miljard euro nodig

Energiebedrijven lopen bij de aanleg van nieuwe warmtenetten een financieel risico.

De komende jaren is 35,5 miljard euro nodig, maar de energieleveranciers hebben vanwege het minderheidsaandeel niet de zeggenschap over het warmtenet. En ze weten niet of ze hun investering kunnen terugverdienen.

Langzamere verduurzaming

"Vattenfall voorziet door deze wet een verdere vertraging van de warmtetransitie", aldus woordvoerder Melanie Poort. "We vinden dit zorgelijk, dat bestaande en nieuwe private partijen met kennis en expertise van warmtenetten worden uitgesloten en dat zorgt voor een langzamere verduurzaming."

Ook Energie-Nederland, de branchevereniging voor energiebedrijven, waarschuwt dat door dit wetsvoorstel de groei van warmtenetten jaren vertraging oploopt. Dat is geen verrassing voor de minister, want dat werd ook al geconstateerd in een onderzoek uit 2022.

Onteigening

"Daarnaast geeft het wetsvoorstel geen duidelijkheid over de waardering en compensatievergoeding bij onteigening van private warmtenetten", laat Sonja van der Graaf van Energie-Nederland weten. Hierdoor zijn energiebedrijven huiverig om nieuwe investeringen te doen.

"Echte harde cijfers heb ik niet, maar als ik de projecten waar vertraging op zit bij elkaar optel, dan kom ik op zo'n 350.000 aansluitingen", zegt Van der Graaf. En ook een aantal aanbestedingen is 'on hold' gezet.

Gemeenten, provincies en de overheid hebben ook niet voldoende mensen en financiële middelen om het werk over te nemen, waarschuwt de branchevereniging. Regionale netwerkbedrijven hebben hun handen al vol aan het verzwaren van de elektriciteitsnetten. 

Warmtetarieven losgekoppeld van gasprijs

Een lichtpuntje in het wetsvoorstel is dat de warmtetarieven straks gebaseerd worden op de daadwerkelijke kosten en niet meer gekoppeld zijn aan de gasprijs.

Deze verplichte koppeling riep vorig jaar - toen de gasprijzen torenhoog waren - veel verontwaardiging op bij mensen die stadsverwarming hebben en geen kuub gas verstookten.

Het wetsvoorstel ligt nu voor advies bij de Raad van State en er zal daarna nog over worden gestemd in de Tweede Kamer.