Fotograaf en jurylid William Rutten: 'Ik moest echt afkicken van het avontuur'

Toen er veertien pallets boeken zijn fotostudio binnenkwamen, twijfelde William Rutten heel even: had hij misschien te veel exemplaren van zijn nieuwe boek Zwart-wit laten drukken? Die zorgen bleken onterecht. Vorige week zat William aan tafel bij Humberto om over zijn boek te vertellen – een eerbetoon aan zwart-witfotografie, met persoonlijke favorieten uit zijn 40-jarige carrière – en meteen was het boek zo goed als uitverkocht.

"Bizar, maar te gek", zegt hij. Terwijl hij druk bezig is met het inpakken en versturen van de boeken ("Dat doe ik allemaal zelf"), is hij ook wekelijks op tv te zien: hij is jurylid van Het Perfecte Plaatje op Reis. De finale nadert: op 9 juli wordt bekend wie de winnaar is. We leggen William 12 vragen voor.

1. Nieuwsjunk of nieuwsmijder?

"Ik ben een nieuwsjunk, maar de laatste tijd mijd ik het ’s avonds. Het is allemaal zo negatief; het is op dit moment niet zo gezellig in de wereld. Overdag krijg ik het nieuws via pushberichten en de uitzendingen van RTL Nieuws op mijn telefoon binnen, maar ik slaap slecht van al die ellende. Daarom kijk ik ’s avonds liever een luchtige talkshow of een lekkere serie op Netflix, om mijn hoofd leeg te maken."

"Vroeger was ik ook een krantenjunk: zonder krant kon ik de dag niet goed beginnen. Maar door al die apps op mijn telefoon voelt het nieuws in kranten, ook al is het natuurlijk diepgravender, een beetje achterhaald."

2. Het Perfecte Plaatje of Het Perfecte Plaatje op Reis?

"Het Perfecte Plaatje op Reis. In de gewone versie jureer ik alleen. Ik zie de kandidaten bijna niet en mag ze niet helpen of tips geven. In Het Perfecte Plaatje op Reis ben ik veel meer bij ze betrokken. Niet alleen omdat ik een maand mee op reis ben en daardoor echt een band met de kandidaten krijg, maar ook omdat ik hun coach ben. Ze kunnen bij me komen met een idee of een technische vraag, ik help ze met van alles. 

Het is leuk om een maand lang alleen maar met fotografie bezig te zijn en te zien hoe mensen je tips oppakken, elke dag weer. De tips zitten nog vers in hun hoofd. Dat is anders bij Het Perfecte Plaatje, want dat wordt in bijna negen maanden tijd opgenomen. Het is lekker om met elkaar in een bubbel te zitten."

3. Kritisch of mild jurylid?

"Nou, mensen vinden me wel heel kritisch. Ik schroom niet om de waarheid te zeggen. We hebben met de hele jury afgesproken: we zeggen eerlijk wat we vinden. Maar het is altijd opbouwend, ik brand niemand af. Ik zeg gewoon wat ik niet goed vind aan een foto, in de hoop dat kandidaten daar de volgende keer beter over nadenken en dat verbeteren."

"Wat zij in heel korte tijd neerzetten, is natuurlijk waanzinnig knap. Waarschijnlijk zou ik het ze niet eens nadoen. Maar moeite wordt niet beloond. Ik zie alleen de foto en kan alleen daarover oordelen. Hoe de omstandigheden waren, wat eraan voorafging of welke emoties erbij kwamen kijken, weet ik niet. 

Daarbij wil ik maar één ding: dat kandidaten beter worden. Ze kunnen kritiek trouwens goed verdragen hoor, er is nog nooit iemand heel boos geworden."

4. Voor of achter de camera?

"Liever achter de camera. Véél liever, zelfs. Ik heb de spotlights nooit zelf opgezocht, dat is me overkomen. Op een gegeven moment werd ik gevraagd voor Het Perfecte Plaatje, waarschijnlijk omdat ik makkelijk praat, niet verlegen ben en al jaren mensen uit de televisiewereld fotografeer – voor de BN’ers die meedoen is het fijn dat ze iemand kennen. Daarna kwam het in een stroomversnelling. 

De hoofdredacteur van RTL Boulevard vroeg of ik eens achter de desk wilde staan. Ik zei: wat moet ik daar nou? Hij legde uit: Nederlandse en buitenlandse sterren waarover we praten, heb jij in het echt ontmoet. Dat klopte wel, en ik praat graag over mijn werk. Ik probeerde het en vond het hartstikke leuk. Een goede leerschool. Ik zie het vooral als een persoonlijke verrijking. 

Vroeger vond ik het doodeng om voor grote groepen mensen te praten. Op school lag ik al wekenlang wakker als er een spreekbeurt aan kwam. Door alle ervaring die ik inmiddels heb, ook met een eigen theatertour, is dat helemaal verdwenen. Het helpt ook dat ik nergens een rol hoef te spelen. Ik ben gewoon William."

5. Twee sleutelfiguren uit je begintijd: Brian May of Het Goede Doel?

"Mijn ontmoeting met Brian May, op mijn zestiende, was heel belangrijk voor me. Hij werd geïnterviewd in een hotel waar ik Queen hoopte te fotograferen, en ik vroeg heel brutaal of ik het concert ’s avonds mocht fotograferen. Hij heeft een pasje voor me geregeld. Dat opende veel deuren voor me."

"Toch kies ik honderd procent voor Het Goede Doel. Nadat ik als 16-jarig jongetje mijn vader verloor door een auto-ongeluk, waren zij er voor mij. Ik reisde destijds met de trein het hele land door om foto’s van hun optredens te maken. Toen Henk Westbroek me vroeg hoe ik daarna thuiskwam, zei ik: mijn moeder haalt me op, of ik slaap op het station. Hij bood me zijn logeerkamer aan. Zo begon een heel lieve vriendschap. 

Henk werd een soort vader voor me. Die hele band voelt voor mij als familie, het zijn verschrikkelijk lieve mensen. Ze namen me mee op tour, hielpen me met van alles en nog wat en gaven me kansen als jonge fotograaf. Daar ben ik ze eeuwig dankbaar voor."

6. Vastberaden om fotograaf te worden of een lucky shot?

"Enorm vastberaden. Ik wist op mijn twaalfde al dat ik fotograaf wilde worden. Ik was abonnee van Hitkrant; ik heb zelfs het allereerste exemplaar ooit nog. Het was echt mijn lijfblad. Toen ik al die foto’s van popsterren zag, dacht ik: dat wil ik doen. Popfotograaf worden leek me het ultieme."

"Ik bestudeerde al die namen onder de foto’s en ging naar concerten toe om uit te vissen wie dat waren. Rob Verhorst, Kees Tabak, Anton Corbijn: ik sprak ze allemaal aan. Ik wilde bijvoorbeeld weten hoe ze aan een fotopas kwamen. 

Zij konden drie minuten van tevoren aankomen en vrij rondlopen, terwijl ik mijn camera mee naar binnen smokkelde en al om twaalf uur ’s middags in de rij moest liggen om tijdens het concert een beetje vooraan te staan. Op mijn zeventiende werd ik min of meer de hoffotograaf van Hitkrant, en dat ben ik zo’n 23 jaar gebleven."

7. Risicomijdend of avontuurlijk aangelegd? 

"Ik ben redelijk avontuurlijk aangelegd. Maar zonder als een opa te willen klinken: als je ouder wordt, ga je risico’s meer uit de weg. Als het gaat om het kiezen van een vakantiebestemming, bijvoorbeeld. Landen waar gedoe is, of waar de kans groot is dat je de eerste vijf dagen ziek bent van het eten, sla ik over."

"Misschien komt dat ook doordat ik al zoveel heb beleefd. Vanaf mijn 21ste heb ik vier jaar de wereld over gereisd met 2 Unlimited. Businessclass reizen, de duurste hotels, limousines: misschien heeft dat me verpest, haha. Ik moest daarna echt afkicken van het avontuur. 

Soms vraag ik me wel af: heb ik er genoeg van genoten? Ik zag het gewoon als werk; pas na afloop realiseerde ik me hoe bijzonder het was. Jammer dat er toen nog geen smartphones waren, want ik heb geen enkele selfie uit die tijd. Ik heb alleen de verhalen, en de foto’s die ik van anderen maakte."

8. Studiofotografie of concertfotografie?

"Nou, ik vind de afwisseling juist heel leuk. Ik fotografeer nog steeds graag concerten, omdat je te maken hebt met tijdsdruk. Eigenlijk is dat mijn Perfecte Plaatje: in twaalf minuten proberen het mooiste beeld te maken. Een leuke collegiale wedstrijd. Soms zie ik daarna op Instagram foto’s van andere fotografen en denk ik: shit, die heeft het net beter gedaan. Dat zeg ik dan ook hoor, we geven elkaar onderling complimenten."

"Studiofotografie is ook heel leuk, maar dat doe je toch in je eentje. Er is niks te vergelijken. Concertfotografie blijft mijn grote liefde, ook al kun je die foto’s minder kwijt. Daarom vind ik het te gek dat ik bij Shownieuws aan de desk mijn concertfoto’s mag laten zien en erover vertellen."

9. Feestbeest of huismus?

"Ik was een feestbeest, maar ben een enorme huismus geworden. Ik ga helemaal nergens meer heen, eigenlijk. Naar premières of feestjes ga ik zelden meer, daar ben ik heel selectief in. Als je dit werk al veertig jaar doet, heb je dat wel een beetje gezien. Bovendien ben ik inmiddels gewend aan de feestjes in L.A. na afloop van de Golden Globes en de Oscars. Op Nederlandse feestjes zit je in je nette kleding opgevouwen in je stoel, drink je goedkope wijn en ga je naar huis met een goodiebag met daarin een flesje water en oude magazines. Het glamourgehalte is een stuk lager, haha.

Ik vind het wel leuk om naar een filmpremière te gaan als mijn kinderen dat graag willen – ze zijn bijna 11 en bijna 7. Maar zelf vind ik het vooral heerlijk om een avondje thuis te zijn met mijn vrouw en kinderen. Lekker uit eten gaan, een filmpje kijken of buiten zitten."

10. Fotoboek of foto-expositie?

"Het is allebei heel veel werk, haha. Mijn overzichtstentoonstelling in Museum Hilversum vond ik doodeng. Ik dacht écht: wie gaat er nou naar een tentoonstelling van mij? Maar hij verbrak alle records van het museum, vertelde de eigenaar me. Helemaal te gek. Ik ben er zelf ook vaak naartoe gegaan, omdat ik het zo leuk vond om te zien wat voor mensen er waren. Ze kwamen van heinde en verre."

"Een boek maken is ook heel tof, maar je hebt geen idee wie dat uiteindelijk in handen krijgt of waar het komt te liggen. Het leuke van een tentoonstelling is dat je met mensen kunt praten en hun reacties op je werk ziet. Een heel bijzondere ervaring."

11. Sparen of spenden?

"Ik ben een spender. Waar ik mijn geld graag aan uitgeef? Aan apparatuur. Ik heb net een nieuwe studio, waar ik allerlei nieuwe dingen voor koop. En aan speelgoed voor de kinderen, tot ergernis van mijn vrouw. Om horloges, ringen, kettingen en auto’s geef ik geen moer."

12. Terugkijken of vooruitblikken?

"Dat doe ik allebei, al vind ik vooruitkijken lastig. Het leven is onvoorspelbaar. Misschien wil ik ook wel helemaal niet in de toekomst kijken, omdat ik daar verdrietig van word of me veel zorgen ga maken. Ik heb de laatste tijd veel mensen om me heen verloren, jonge mensen die ziek zijn of ineens dood neervallen. 

Ik heb net een goede vriend in L.A. begraven, en een andere goede vriend heeft net te horen gekregen dat hij het einde van het jaar waarschijnlijk niet haalt. Daardoor ben ik veel aan het terugkijken. Dat heeft echt met de situatie te maken. Normaal gesproken ben ik helemaal geen terugkijker."

"Ik kijk ook wel uit naar de toekomst en wat die allemaal gaat brengen. Wat ik daarvan verwacht? Ik hoop in elk geval niet dat ik ga aftellen naar mijn pensioen, zoals sommige mensen doen. Als je daarnaar uitkijkt, heb je volgens mij een rotleven. Ik moet er niet aan denken om te stoppen met werken. 

Eind dit jaar ga ik het theater weer in met verhalen over de bijzondere tijd waarin wereldsterren gewoon naar mijn studio aan huis kwamen: Justin Timberlake, Robbie Williams, Beyoncé – terwijl haar moeder in mijn woonkamer steentjes op een outfit naaide. Mooie anekdotes genoeg. Daar heb ik enorm veel zin in. Mijn werk is zo leuk. Als je elke werkdag fluitend begint, heb je het goed voor elkaar."

De finale van Het Perfecte Plaatje op Reis is op woensdag 9 juli om 20:30 uur te zien op RTL4.