Ewout onder de indruk van heftige criminaliteit in Utrecht: 'Neem m'n werk altijd mee naar huis'

Zeg je actie, dan zeg je Ewout Genemans. Onlangs begon zijn programma Ewout: Gevaarlijke Gevangenissen, waarin hij overnacht in beruchte cellen over de hele wereld. Nu is hij alweer te zien in een nieuwe reeks van zijn Bureau-serie, waarin hij ditmaal meeloopt met Utrechtse politie. "Ze hebben met enorm veel criminaliteit te maken", vertelt hij. "Agenten worden regelmatig met stenen en vuurwerk bekogeld." 

Beide programma’s maakt hij op z’n Ewouts: hij laat zien hoe het er écht aan toegaat, zonder oordeel of mening. Reflecteren doet hij liever in het DeLaMar, waar hij op 10 november een theatershow geeft, en in zijn boek Ewout, dat een dag later verschijnt. "Maar televisie zal voor mij altijd nummer 1 blijven." 

We leggen Ewout 16 keuzevragen voor.

1. Nieuwsjunk of snel zappend langs het journaal?

"Nieuwsjunk. Ik hou de hele dag in de gaten wat er speelt, ook als ik op reis ben. Ik wil alles volgen. Of ik de hele dag pushberichten van nieuwsapps op mijn telefoon krijg? Nee, die heb ik uitgezet omdat ik heel onrustig werd van al die meldingen. Van RTL Nieuws krijg ik al veel mee omdat ik voor RTL werk, maar ik hou alle bekende nieuwssites in de gaten."

2. Bureau Utrecht of Gevaarlijke gevangenissen? 

"Oeh, dat is moeilijk. Dan kies ik toch voor Bureau Utrecht, omdat dat programma voor mij iets prettiger is om op te nemen. Ze zijn allebei interessant, maar Gevaarlijke gevangenissen is heel heftig. Waar de Utrechtse politie het doorgaans leuk vond dat we erbij waren met een camera, vond niemand dat leuk in de gevangenissen. Iedereen zit daar in een ellendige situatie."

3. Dagje meelopen of nachtje slapen?

"Ik blijf bewust slapen in de gevangenissen waar we filmen, omdat ik wil ervaren en overbrengen hoe het daar echt is. Door onderdeel te worden van dat systeem, wil ik gedetineerden laten zien dat ik echt geïnteresseerd ben. Dat werkt. 

De eerste dag is iedereen nog een beetje onwennig. Je ziet mensen denken: wat komt die cameraploeg uit Nederland hier doen? Op de tweede dag en derde dag zien ze dat we écht proberen te ervaren hoe het in de gevangenis is."

"Daardoor krijg je meer te horen dan wanneer je er een dagje bent. Sommige mensen zijn veel opener dan ik vooraf had verwacht. Eén gedetineerde zei dat hij opnieuw iemand zou kunnen vermoorden. Hij had altijd in een gang gezeten en wilde eigenlijk zo doorleven. 

Jij en ik kunnen het ons niet voorstellen, maar veel mensen groeien op in wijken waarin ze geen andere keuze hebben. Zonder kans op school, zonder kans op werk. Alle voorbeelden die ze hebben, van ouders tot broers en vrienden, zitten in de criminaliteit. Als je dat van jongs af aan ziet, is dat je wereld."

4. Nederlandse gevangenis: hotel of cel?

"In Nederland wordt vaak gezegd, ook in de politiek: Nederlandse gevangenissen zijn net hotels. Maar in landen als Mexico, Guatemala en El Salvador, waar gevangenissen écht allesbehalve hotels zijn, werkt het systeem nog veel slechter. De gevangenissen zitten overvol en hebben geen enkel afschrikeffect. Heb je al die jaren in een omgeving gezeten met onmenselijke omstandigheden en kom je eruit, dan ga je binnen de kortste keren weer de fout in."

"In Nederland zijn de omstandigheden ook niet te vergelijken met die van een hotel, want mensen zijn opgesloten. Maar na alles wat ik gezien heb, ben ik blij dat wij dat op een humane manier doen. Alles is erop gericht dat mensen weer terug de maatschappij in moeten."

5. Registreren of becommentariëren? 

"In mijn programma’s houd ik me altijd op de vlakte. De kijker mag zelf zijn mening vormen. Als ik op Instagram een foto plaats van mensen in een buitenlandse gevangenis, reageren sommige mensen: laat ze dit in Nederland ook lekker doen! Anderen schrijven eronder: wat een onmenselijke omstandigheden. Ik laat het leven in de gevangenis wel bewust zien op een confronterende manier. Ook omdat ik hoop dat mensen denken: zo slecht is het in Nederland niet."

6. Utrecht: vriendelijk of gevaarlijk?

"Ik was verrast door Utrecht, en niet per se op een positieve manier. De politie in Utrecht is heel druk en heeft met heftige criminaliteit te maken. Denk aan bendes plofkrakers die met explosieven door de stad lopen en vechtpartijen met messen rond het Bollendak op het stationsplein. Groepen jongeren komen daar vanuit heel Nederland naartoe om van alles uit te vechten."

"De politie heeft in een aantal wijken ook een enorme uitdagingen aan jongeren. In de eerste aflevering zie je hoe agenten met stenen worden bekogeld, terwijl ze gewoon aan het werk zijn. Volstrekt idioot en respectloos. Daar ben ik wel van geschrokken. In andere steden heb ik dat nog niet op die manier meegemaakt."

7. Werk mee naar huis of snel van je afschudden?

"Ik neem mijn werk altijd mee naar huis. Een incident in Utrecht dat me erg is bijgebleven? Een dodelijk incident waar we vrij snel bij waren. De agenten en ambulancemedewerkers probeerden er alles aan te doen om het leven van die meneer te redden, maar hij overleed ter plaatse. 

Heel pittig, ook om te zien wat het met de hulpverleners en de familie van die meneer deed. Dat maakte veel indruk. Het zou niet gezond zijn als je zoiets meteen wegstopt."

"Maar gelukkig heb ik een modus gevonden waarin ik het op een gegeven moment ook kan loslaten. Het is goed om erover te praten met mensen die erbij zijn geweest. Mijn vaste cameraman Julian bijvoorbeeld, met wie ik al jaren werk. Als we samen iets heftigs hebben meegemaakt, checken we de dagen daarna altijd even bij elkaar in. We doen niet stoer. Dat helpt."

8. Avontuurlijk of risicomijdend?

"Als de camera uit staat, zoek ik het risico helemaal niet zo op. Maar zodra de camera aan gaat, doe ik dat juist iets te veel. Ik wil kijkers graag iets laten zien wat ze misschien zelf niet snel zouden doen, ook al kan er weleens een risico aan zitten."

"Tijdens Beruchte sloppenwijken, waarin we de gevaarlijkste wijken ter wereld bezochten en met bendes op pad gingen, schoot iemand eens naast mijn voet. Op dat moment voelde ik alleen maar adrenaline. Vaak realiseer je je pas achteraf dat het ook anders had kunnen aflopen."

9. Angsthaas of onverschrokken?

"Tijdens Gevaarlijke gevangenissen voelde ik wel angst. We maakten opnames in een gevangenis in Nigeria, een van de gevaarlijkste landen ter wereld. We hadden op een wonderlijke manier toestemming gekregen. Bij binnenkomst zagen we hoe slecht de omstandigheden waren, maar de gevangenis wilde ons vooral de goede kant laten zien, voetballende gedetineerden en zo. 

Toen we op een onbewaakt moment de cellenblokken filmden, werden we zelf vastgezet. De bewakers, die eruitzagen als militairen met zware wapens, zeiden dat we ons materiaal moesten wissen. Eerder zouden ze ons niet laten gaan. We hadden onze telefoons natuurlijk niet bij ons en wisten niet hoe dit zou verlopen."

"Na zes uur ging onze redacteur met een advocaat praten, maar daar kwam niks uit. Ik dacht: hoe stijf ga ik mijn poot nu houden? Je zit toch in een land waar je niet zomaar even hulp krijgt, want je bent zelf de gevangenis binnengestapt. En daar wil je niet vast komen te zitten. 

Dat moment heb ik wel als angstig ervaren. Uiteindelijk hebben we de opnames gewist. We hebben onze eigen veiligheid boven het programma laten gaan."

10. Hard werken of hard chillen?

"Het liefst een combinatie, maar als ik moet kiezen: hard werken. Een Bureau-serie betekent dat ik een halfjaar lang vier dagen per week en in het weekend draai. Tussendoor draai ik de andere programma’s. Gemiddeld genomen ben ik elke maand wel een week of langer weg. Ik ben veel op reis, maar die afwisseling vind ik erg leuk."

11. Branieschopper of braafste jongetje van de klas?

"Vroeger was ik het braafste jongetje van de klas, dus het is wonderlijk dat ik interesse heb in deze onderwerpen. Ik denk dat ik gefascineerd ben door de vraag waarom mensen keuzes maken, of geen keuzes hebben. Ik wil het licht laten schijnen op plekken waar het niet vaak schijnt. Die interesse zat er van jongs af aan in."

"In ons gezin – ik groeide op met mijn ouders en twee broertjes – was ik altijd bezig met video’s maken. Vroeger maakte ik al filmpjes over politie en gevangenissen, waar mijn broertjes dan in moesten spelen.

Op mijn veertiende benaderde ik de politie in Voorburg, waar ik toen woonde: zou ik eens een dienst met jullie mogen meedraaien en dat filmen? Ik heb de video thuis nog liggen. Eigenlijk maakte ik toen al Bureau. Maar als het spannend werd, deed de politie de autodeur op slot en mocht ik er niet uit. Nu mag dat gelukkig wel."

12. Kindertelevisie of misdaadprogramma’s?

"Misdaadprogramma’s. Hoe ik bij kindertelevisie terechtkwam? Via jeugdtheaterschool Rabarber in Den Haag, waar ik vroeger op zat. Op de middelbare school vond ik mijn plek niet zo. Ik was een beetje een buitenbeentje, omdat ik met andere dingen bezig was dan met uitgaan. Ik was steeds met die videocamera op pad. 

Op de jeugdtheaterschool voelde ik me meer op mijn gemak. Via die school kon iedereen auditie doen voor een nieuwe jeugdserie, Zoop. Ik kreeg de rol van Bastiaan. De serie werd een groot succes. Daarna ben ik kinderprogramma’s gaan presenteren: Willem Wever, het Junior Songfestival. Maar diep vanbinnen wist ik dat ik niet echt interesse had in showprogramma’s. Daarom stopte ik ermee en richtte ik mijn eigen productiemaatschappij op. Pas jaren later, toen we Beruchte gevangenissen ontwikkelden, ben ik weer gaan presenteren."

13. Schrijven of een tv-programma maken? 

"Televisie maken blijft mijn passie. Al vond ik het schrijven van een boek mooi en reflectief. Het dwingt je stil te staan bij de dingen die je hebt meegemaakt, gedaan en gezien."

"In mijn programma’s vertel ik nooit wat ik denk of vind of hoe ik iets heb ervaren, omdat de mens, het onderwerp of de plek centraal staat. In mijn boek geef ik daar inzicht in. Maar televisie vind ik toch de allermooiste manier om een verhaal te vertellen. Met dat medium kun je bijdragen aan het bespreekbaar maken van maatschappelijke thema’s."

14. Theater of een tv-programma maken?

"Welke keuze je me ook voorlegt: televisie zal altijd nummer 1 blijven. Maar ik vind het leuk en spannend om in het DeLaMar te vertellen over mijn ervaringen. Wat ik hoop mee te geven? Dat je moet luisteren naar anderen, zonder meteen je oordeel klaar te hebben. Ik spreek vaak mensen die je in het dagelijks leven niet zo snel tegenkomt. 

Mensen die moorden hebben gepleegd, bijvoorbeeld. Ik probeer dan niet direct te denken: jij hebt iets vreselijks gedaan, maar ben nieuwsgierig naar hoe het zover is gekomen."

"Het maken van mijn programma’s heeft mij altijd geholpen om zonder oordeel te luisteren naar wat mensen beweegt. Dat brengt me zowel in mijn werk als privé een stuk verder."

15. Overal herkend of anoniem over straat?

“Anoniem over straat vind ik altijd prettig. Maar als mensen een vraag hebben over mijn programma’s of er iets over willen zeggen, vind ik het niet erg om aangesproken te worden. Of ik in gevangenissen weleens word herkend? In het buitenland natuurlijk niet. 

Maar ik heb van Nederlandse gevangenissen wel begrepen dat er graag naar mijn programma’s wordt gekeken. Misschien omdat ze daardoor denken: zo slecht is het hier niet. Dan kun je die nacht toch weer wat beter slapen."

16. Vooruitkijken of terugblikken?

"Terugkijken, zoals ik onlangs heb gedaan voor mijn boek, is af en toe wel goed. Maar aan vooruitkijken heb je meer. Daar liggen de mooiste en leukste dingen. Wat ik graag nog eens zou willen doen? Een langere documentaire maken, misschien.

Ik ben altijd bezig met programma’s met een deadline: ik weet precies wanneer ze klaar moeten zijn. Het lijkt me mooi om langer aan een project te werken waarvan je vooraf nog niet weet wanneer het eindigt. Er zijn nog genoeg onderwerpen waar ik dieper op in zou willen gaan."

Ewout: Gevaarlijke Gevangenissen is nu te zien op RTL5 en Videoland. Bureau Utrecht is vanaf dinsdag 4 november te zien op RTL 4 en Videoland.

Klik hier voor meer Lifestyle