Hoogleraar seksuologie: 'Maak seksproblemen door ziekte bespreekbaar'
Komt een vrouw bij de dokter. Hij vraagt naar haar ziekte, hoe het gaat met eten, drinken, medicijnen, bijwerkingen. Ze bekijken de laatste scans van haar tumoren en nemen afscheid. Er is alleen één ding dat de arts vergeet te vragen. Hoe gaat het met de seks?
Mensen die (langdurig) ziek zijn – en dan met name vrouwen – lopen vrijwel altijd aan tegen problemen met seks. Daar moet verandering in komen, vindt Ellen Laan, hoogleraar seksuologie bij het AMC. Zij houdt vandaag een toespraak over dit onderwerp, waarmee ze officieel hoogleraar wordt.
Erectieproblemen
Nierproblemen, diabetes en kanker zijn aandoeningen die voor seksuele problemen zorgen, net als chronische ziekten en depressies. "Denk ook aan mensen met aangeboren afwijkingen aan de geslachtsorganen, die veel chirurgische ingrepen moeten ondergaan", zegt Laan. Veelvoorkomende seksuele problemen bij deze patiënten zijn verminderde zin, erectieproblemen en vaginale droogheid.
Patiënten schamen zich vaak voor deze problemen en durven ze daarom niet aan te snijden. Laan: "Op hun beurt generen artsen zich ook. Ze denken er niet aan om het te bespreken of zeggen dat ze er geen tijd voor hebben. De arts wijst naar de verpleegkundige en andersom: die ander praat wel met de zieke over zijn seksleven. Terwijl uit onderzoek is gebleken dat de patiënt het liefst heeft dat de dokter ernaar vraagt. Dan voelen ze zich gezien."
'Heeft u dat ook?'
De arts hoeft tijdens zo'n gesprek helemaal niet in detail te treden, zegt de hoogleraar. "Creëer een context waarin het probleem bespreekbaar wordt. Zeg: 'mensen met uw ziekte, uw behandeling of uw medicijnen hebben vaak problemen met seks. Heeft u dat ook? Ik kan ervoor zorgen dat u wordt geholpen'. Het is niet erg als je de kennis niet in huis hebt om iemand te helpen. De vraag stellen is al genoeg. Echt, voor artsen is alleen maar wat te winnen door dit te bespreken."
In haar toespraak van vandaag richt Laan zich op vrouwelijke kankerpatiënten. De hulp die zij krijgen met hun seksleven laat volgens Laan nog wel wat te wensen over. Gynaecologische kanker wordt over het algemeen behandeld met operaties, maar ook met bestralingen of chemokuren, die de kwaliteit van de eierstokken kunnen aantasten. Om de hormoonhuishouding, en daarmee het seksleven, een boost te geven, krijgen vrouwen vaak oestrogeencapsules.
Niet opgewonden
Probleem is, zegt Laan, dat je van oestrogeen niet opgewonden wordt. "Het is vooral fijn voor de mannen: de vaginale droogheid vermindert en coïtus is weer mogelijk. Maar lekker wordt het er niet van. Door de behandeling daalt ook het testosterongehalte. Als testosteron te laag is, moet je juist dát behandelen."
De lichamelijke kant van seks bij vrouwen wordt vaak genegeerd, zegt Laan. En mannen worden vaak wel voorbereid op de seksuele gevolgen die hun ziekte kan hebben.
Plezier staat voorop
Ze wil maar zeggen: de vraag zou niet moeten zijn of penetratie nog mogelijk is als iemand ziek is geweest, maar of iemand nog plezier beleeft aan seks. "Stop nou met het idee dat seks alleen goed is als penetratie lukt. Lukken impliceert 'moeten'. Waarom toch al die focus op coïtus? Dat is helemaal niet zo handig voor vrouwen om klaar te komen."