27ste zetel is in aantocht voor D66, maar ideaal vindt de partij dat waarschijnlijk niet
Afgelopen vrijdag bleek dat D66 de verkiezingen heeft gewonnen. Nu moet nog duidelijk worden of de partij van Rob Jetten er een zogenoemde restzetel bij krijgt. Want 26 of 27 zetels, dat maakt in dit geval een groot verschil. "Met die restzetel wordt de overwinning nog iets groter, maar het heeft ook gevolgen voor de formatie."
De verkiezingsuitslag is nog niet officieel. Het is sowieso nog wachten op de uitslagen van briefstemmers uit het buitenland; die worden op zijn vroegst vanavond verwacht. Maar wat dat ook wordt, volgens de ANP Verkiezingsdienst is D66 niet meer in te halen.
De kans is aanwezig dat D66 ook een restzetel krijgt. Jetten zei vrijdag te willen werken aan 'een stabiel kabinet door het midden', met steun in zowel de Eerste als Tweede Kamer. Hij noemde samenwerking met GroenLinks-PvdA, CDA en VVD 'het meest kansrijk'.
Nu is er voor zo'n coalitie namelijk een comfortabele Kamermeerderheid van 86 zetels.
"Als D66 de restzetel in de wacht sleept, dan wordt de overwinning nog iets groter, maar heeft het ook gevolgen voor de formatie", zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
VVD-leider Yeşilgöz, die met haar partij 22 zetels haalde, heeft in haar campagne regelmatig gezegd een centrumrechtse coalitie te willen. Als D66 op 26 zetels blijft, is zo'n coalitie geen goede optie omdat er dan geen meerderheid is.
"De combinatie D66, VVD, CDA en JA21 heeft in de prognose nu 75 van 150 zetels, maar komt met de extra restzetel van D66 op 76 zetels", legt Lambie uit. Dat betekent dat die coalitie dan opeens wél op tafel ligt, terwijl dat niet de voorkeur van D66 heeft. "Bij andere partijen werd al gegrapt dat D66 niet zit te wachten op deze extra zetel."
Na de verkiezingen begint het formeren van een nieuw kabinet. In één minuut leggen we uit hoe dat precies werkt:
Op 7 november maakt de Kiesraad overigens de officiële winnaar bekend. Maar daarop gaan de politici niet wachten.
Kamervoorzitter Martin Bosma ontvangt morgenmiddag de fractievoorzitters om de verkiezingsuitslag te bespreken en een verkenner aan te wijzen. D66 zal aan zet zijn om een verkenner voor te dragen. Die praat vervolgens met alle fractievoorzitters om te polsen welke coalitiemogelijkheden zij zien.
Weerstand VVD
Lambie: "D66 hoopt op een middenkabinet, van linkse en rechtse partijen. Dat is met VVD, GroenLinks-PvdA en CDA. Maar daar ligt een blokkade van de VVD. Yeşilgöz was in de campagne heel duidelijk: de VVD gaat geen kabinet met links mogelijk maken."
Ook in de VVD-fractie is veel weerstand tegen samenwerking met GroenLinks-PvdA, zegt Lambie. "Het wordt voor Jetten de eerste serieuze test als leider van de grootste partij: krijgt hij VVD en GroenLinks-PvdA om tafel of is hij – uiteindelijk – als eerste premier van D66 veroordeeld tot een centrum-rechts-kabinet."
Hoe zit dat met die restzetel?
Om de hele systematiek van de verdeling van restzetels uit te leggen, voert te ver. Op deze site van de Kiesraad leer je er alles over. Het belangrijkste om te weten is dat het systeem grote partijen meer laat profiteren van restzetels dan kleine. Verkiezingswinnaar D66 heeft nog maar weinig extra stemmen nodig ten opzichte van de SP om daar nog een zetel af te snoepen, blijkt uit een berekening van RTL Nieuws.
Op dit moment worden de stemmen in het buitenland nog geteld. 135.000 mensen hebben zich laten registreren om daar een stem uit te brengen. Uit een eerdere rondvraag van De Nederlandse Vereniging onder kiezers in het buitenland bleek dat D66 onder in het buitenland wonende Nederlanders veel beter scoort dan de SP. Het is dus niet ondenkbaar dat bovenstaand scenario, waarbij D66 eindigt op 27 zetels en de SP op 2 uitkomt.
