Rare plek? Zo herken je een kwaadaardige moedervlek
Een rare moedervlek? De experts van Gezondheidsplein leggen uit hoe je kunt zien of je te maken hebt met een melanoom.
Let op atypische moedervlekken
Je kunt een melanoom herkennen met de Engelse ABCDE-regel. Een (moeder)vlek is verdacht als deze een of meer van de volgende eigenschappen heeft:
-
- Asymmetrie: de vlek is niet symmetrisch in kleur of vorm
- Border: de vlek heeft een onregelmatige, grillige rand
- Color: de vlek verandert van kleur of heeft verschillende kleuren
- Diameter: de vlek heeft een doorsnede van meer dan 6 mm en een van de veranderingen onder A, B, C of E
- Evolving: de vlek jeukt, bloedt of verandert
Let op: bij kinderen en jonge mensen kunnen nieuwe moedervlekken ontstaan en groeien. Dit hoeft niet altijd op een kwaadaardige moedervlek te wijzen.
Grotere kans op een melanoom
Er is een aantal factoren dat de kans op een melanoom vergroot. Namelijk als je:
- Jarenlang veel zonlicht direct op je huid hebt gehad (bijvoorbeeld door een buitenberoep)
- Veel straling van hoogtezon, zonnebank of solarium op je huid hebt gehad
- Vroeger vaak door de zon bent verbrand
- Vooral als kind langdurig en vaak zonlicht direct op je huid hebt gekregen
- Een lichte huid, lichte ogen, sproeten, lichtblond of rood haar hebt en gemakkelijk verbrandt in de zon
- Meer dan honderd moedervlekken, of vijf of meer onrustige moedervlekken hebt
- Een erfelijke aanleg hebt voor een melanoom
- Bestraling of lichtbehandeling (PUVA) in het ziekenhuis hebt gehad
- Jarenlang medicijnen hebt gebruikt die je afweer verminderen (bijvoorbeeld prednison en chemotherapie)
- Al eens huidkanker of een voorstadium daarvan hebt gehad
Heb je een of meer van deze risicofactoren, controleer je huid en de moedervlekken dan eens in de twee tot drie maanden. Regelmatige controle vergroot de kans dat je sneller een melanoom herkent, wat de kans op een succesvolle behandeling vergroot. Let op: een melanoom kan ook voorkomen in je nek, op de achterkant van je oren, rug, billen en de achterkant van je benen. Controleer deze voor jou minder goed zichtbare plekken daarom ook goed. Bijvoorbeeld met behulp van een spiegel of van je partner.
Vertrouw je een (moeder)vlek niet? Raadpleeg dan je huisarts. Hij of zij zal beoordelen of verder onderzoek nodig is.
Een melanoom is een agressieve vorm van huidkanker. Het ontstaat doordat pigmentcellen zijn veranderd in kankercellen door bijvoorbeeld overmatige blootstelling aan de zon.
Een melanoom kan in verschillende stadia worden ontdekt of aanwezig zijn. Een melanoom kan uitzaaien (metastaseren) en het kan zich dan verspreiden naar lymfeklieren of naar andere organen en plekken in het lichaam. Een uitgezaaid melanoom is altijd een stadium III of IV, afhankelijk van de grootte en plaats van uitzaaiing. Dit dossier richt zich met name op uitgezaaid melanoom naar de lymfeklieren. Bij alle stadium III melanomen zijn de lymfeklieren betrokken.
Uitzaaiingen naar lymfeklieren
Cellen in de lymfeklieren hebben doorgaans als functie om ontstekingen op te ruimen of bacteriën en virussen onschadelijk te maken. Soms vestigen kankercellen zich in de lymfeklieren of de lymfocyten veranderen zelf in kankercellen. In het eerste geval zijn de kankercellen losgeraakt van het oorspronkelijke gezwel, bijvoorbeeld omdat het lichaam de kankercellen probeert te verwijderen. Vervolgens zijn ze via lymfevaten terechtgekomen in nabijgelegen lymfeklieren. Een melanoom op de arm kan bijvoorbeeld eerst uitzaaien naar lymfeklieren in de oksels, omdat deze zich dichtbij bevinden. Als het lymfestelsel de cellen verder verspreidt naar andere organen, spreken we van stadium IV melanoom.
Het risico op uitzaaiingen bij een melanoom neemt toe bij een diep gelegen en/of dik melanoom. Zodra melanoomcellen in de lymfeklieren zitten, spreek je van een uitgezaaid melanoom naar de lymfeklieren.
Lees hier meer over de behandeling van een uitgezaaid melanoom naar de lymfeklieren.
Waar zitten lymfeklieren?
De lymfeklieren zitten in groepen verspreid door het lichaam. Ze bevinden zich:
- In de hals
- In de liezen
- Bij de longen
- In de oksels
- In de buikholte
- Langs de luchtpijp
- In het bekken
Hoe ontstaat een uitgezaaid melanoom?
De huid bestaat uit verschillende soorten cellen, bindweefsel en een vetlaag. Pigmentcellen, ook wel melanocyten genoemd, beschermen de huid doorgaans tegen schade van ultraviolette straling, de straling die van de zon afkomt. Te veel blootstelling aan ultraviolette straling kan de huid beschadigen. Deze beschadiging wordt ook wel mutatie genoemd. Door een mutatie in de huid kunnen pigmentcellen ongecontroleerd gaan groeien. Dit resulteert vaak in een onrustige moedervlek, die bijvoorbeeld van vorm en/of kleur verandert.
BRAF-mutatie
In ongeveer de helft van de melanoomgevallen is het eiwit BRAF (ook wel BRAF-gen) beschadigd. Er is dan een BRAF-mutatie. Dit gemuteerde eiwit stimuleert de groei van kwaadaardige gezwellen en wordt daarom ook wel oncogeen genoemd. In verband met de juiste behandeling is het belangrijk om te weten of een melanoom door een BRAF-mutatie wordt veroorzaakt.
MAP-K-signaalpad
Het normale BRAF-eiwit is onderdeel van een netwerk van verschillende eiwitten, namelijk: RAS, BRAF, MEK1, MEK2 en ERK. Samen stimuleren deze eiwitten op een gezonde manier de celgroei. Dit wordt ook wel het MAP-K-signaalpad genoemd. Bij een mutatie in het BRAF-gen wordt het MAP-K-signaalpad abnormaal actief. Door de mutatie activeert het BRAF-gen zichzelf en ook de andere eiwitten. Er ontstaat ongewone celgroei, en dit kan resulteren in een melanoom.
Stadia, diagnose en behandeling melanoom
Melanomen worden na de diagnose ingedeeld in stadia. De soorten stadia geven de arts en de patiënt meer inzicht in de prognose en de te kiezen behandeling(en). Op de volgende pagina’s lees je hier meer over:
Voor dit artikel werkten we samen met Gezondheidsplein.nl. Daar vind je nog veel meer artikelen over gezondheid, gecontroleerd door artsen en medisch specialisten.