Feestend de dood tegemoet: 'Er was vuurwerk, confetti, alles'

Het was een zonnige dag in mei op Blijburg, Amsterdam. Met onze voeten in het zand namen we afscheid van onze lieve vriend Robbie. De kist stond in het zand, metershoog eromheen romantische gele, roze en oranje rozen. Vrienden, familie en collega's rond de kist, een bloemenzee in het zand, kabbelend water. Met zijn allen zongen we een lied. Het was de eerste keer dat wij zo'n dierbare vriend verloren. En het was prachtig.

Dansen

Bijzondere uitvaartceremonies, ze lijken steeds gewoner te worden. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is mogelijk: je kist laten verven door geliefden, je eigen rouwkaarten schrijven, ballonnen oplaten, vuurwerk en dj's: het kan en mag allemaal.

Als ik rondvraag wie weleens een 'feestelijk afscheid' heeft meegemaakt, stromen de reacties via social media, telefoon en e-mail binnen. Zo laat Nicky weten: "De wens van mijn moeder was dat iedereen zou dansen op haar crematie, en dat hebben wij gedaan." Monique mailde het bijzondere verhaal van haar man Jos, die op 41-jarige leeftijd overleed aan een zeldzame energiestofwisselingsziekte. Tijdens de laatste jaren van zijn leven componeerde hij, musicus van beroep, zijn eigen requiem. De klassieke uitvaartmis (die je hier kan luisteren) klonk op zijn eigen uitvaart.

Monique: "Een bijzondere gebeurtenis. Niet alleen het afscheid van mijn man die exact 41 jaar mocht worden, maar ook omdat het requiem veel belofte in zich had. Kenners vroegen zich af waartoe hij in staat was geweest als hij langer had mogen blijven leven." Het requiem zal aanstaande 1 november ook live worden uitgevoerd in Culemborg.

Of het nu gaat om eigen muziek of een handgeschreven kaart: het vastgeroeste beeld rond de dood - iets dat je vooral bezweert met stilte en vaste rituelen - begint langzamerhand te verdwijnen. Volgens uitvaartorganisator Orlanda Adams, die uitvaartplatform Rememberme runt, komt dat omdat mensen steeds vaker kiezen voor de persoonlijke benadering: "Mensen willen zich bij het afscheid van een geliefde kunnen herkennen in hoe diegene was. Dat maakt de uitvaartbranche anders: we worden steeds meer planners van 'evenementen'."

Bellenblaas

Ook Patricia koos voor zo'n persoonlijke benadering. Ze beviel met 28 weken van haar zoon, Victor. Zes dagen later overleed hij. Zijn kans op leven was zeer klein en het medisch team had besloten hem van de beademing te halen. Daardoor had Patricia, stijf van de adrenaline, tijd om over de uitvaart van haar zoontje na te denken. Zij en haar man bedachten dat ze tijdens de uitvaart vooral het leven van Victor wilden vieren: "Ondanks het verdriet waren we ook dankbaar dat we een zoon hadden gekregen. Hij mocht niet hier blijven, maar dat nam niet weg dat we ook trotse ouders waren geworden. Daarom wilden we dat er ruimte voor luchtigheid zou zijn, dat we foto's konden delen, laten zien hoe trots we waren dat we zo'n mooie zoon hadden gekregen."

"Tijdens de afscheidsviering waren veel kinderen aanwezig. Het leek ons mooi om met bellenblaas kusjes naar de hemel te sturen. Het waaide hard die dag, de wind blies al die bellen over de begraafplaats. Het zag er zó mooi uit. Mijn man Ruben heeft zelf de kist gedragen en in de grond gezet, dat vond hij belangrijk om te doen. Je wilt zorgen voor je kind, hoe dan ook, ook al kon dat niet meer. Dan zoek je die drang om te zorgen in andere dingen. Door elke week naar Victors graf te gaan, bloemen neer te zetten, een kaarsje aan te steken.

Het is nu een halfjaar geleden. Ik denk eraan terug als een liefdevolle dag, waarbij we ons voelden gedragen door familie, vrienden en collega's. Ik herinner me dat ik straalde, me geliefd voelde. Ik heb traditionele uitvaarten meegemaakt, maar ik merk dat ik het dan moeilijker vind emoties toe te laten. Bij Victors uitvaart voelde ik me helemaal thuis. Ik ben dankbaar dat we op die manier zijn leven hebben kunnen vieren."

No stress

Ook Lesley nam op een bijzondere manier afscheid, van vriend Wesley. Ze groeiden samen op: ooit hangjongeren in Almere, inmiddels keurige, volwassen mannen. Wesley was één van de jongens van een hechte vriendengroep die elkaar al 25 jaar kende. Een aantal van de jongens kende Wesley al wat langer, maar Lesley kende hem zeven jaar. Wesley reisde veel, maakte zich nooit druk. 'No stress,' zei hij altijd.

Nadat Wesley ziek terugkwam van een reis, werd er kanker bij hem geconstateerd. Het kwam hard en snel. Wesley bleef positief, maar toen hij toch snel achteruit ging en een schim werd van de grote, stoere jongen die hij ooit was, wilde hij geen afscheid nemen, maar wel graag met iedereen zijn 36e verjaardag vieren. Gewoon als een feestje, zonder rouwende, huilende mensen. Het werd een minifestival bij vriend Tim in de tuin. De vriendengroep regelde een dj, er werd een bar gebouwd.

Lesley: "Er werd gelachen, gedanst, gedronken, gepraat. Op ongedwongen wijze konden vrienden en familie voor de laatste keer met Wesley praten en knuffelen. Hij had weinig energie, maar hield het die avond 2,5 uur uit. Er was vuurwerk, confetti, alles. Op een gegeven moment gaf hij een simpel teken dat het goed was. De vriendengroep kwam voor de laatste keer samen. We beloofden altijd zijn verjaardag te vieren. Dat vond hij mooi. Zodra hij weg was, stortten we in. Hadden we gelachen, nu was het tijd om te huilen. Totdat de muziek aanzwol. Iedereen is toen nog even flink los gegaan.

Wesley overleed een dag later. Tijdens het feest had hij 'No stress' op mijn pols geschreven. Ik heb het de volgende dag meteen door een tatoeëerder laten overtrekken, Wesley heeft nog net het resultaat kunnen zien via een foto op WhatsApp. Zijn tekst is perfect vereeuwigd in zijn handschrift en prijkt nu voor altijd op de lijven van familie en vrienden. We hebben een sticker gemaakt met zijn beeltenis en tekst erop. Vrienden plakken die over de hele wereld op plekken waarvan ze weten dat Wes er ooit was of waar ze Wes graag bij hadden gehad. Hij is misschien niet meer hier, dood is Wesley zeker niet. 18 augustus vieren wij zijn 37e verjaardag op het strand in Almere."

Proosten op het leven

Voor Judith is het tien jaar geleden dat haar vader overleed. "Hij is uit het leven gestapt toen ik 24 jaar oud was. Hij was weleens depressief geweest en hij had medicatie, maar dat dit zou kunnen gebeuren, zag niemand aankomen. Het was compleet onverwachts.

Hij hield veel van reizen, van een biertje. Voor zijn uitvaart kozen we voor de persoonlijke benadering. Niet bewust overigens, het liep gewoon zo. De ceremonie vond plaats in op een feestlocatie waar veel plezier wordt beleefd: de Pompstee, in Roden. Mijn broertjes, ouders en ik waren daar altijd te vinden tijdens de feestweek van Roden, het was een belangrijke ontmoetingsplek voor ons. Ook maakten we een rouwkaart met daarop mooie foto's van mooie momenten, een kaart die zijn leven goed weergaf. Aan het einde van de uitvaart proostten we op het leven.

Mijn ouders hadden een eigen bedrijf, een caravanstalling. Aan het begin van de weg waar het bedrijf was gevestigd, stond een grote steen. Toen mijn vader overleed wilde mijn moeder die steen als grafsteen. Hij is doormidden geslepen: de ene helft was voor mijn vader, de andere helft is voor mijn moeder als ze komt te overlijden.

Door mijn eigen ervaring kan ik goed invoelen hoe het is als je jong een dierbaar iemand verliest. Ik werk zelf in de uitvaartbranche en heb met mijn bedrijf Mi Lasi een online programma opgezet: 'Rouwen mag', dat jonge mensen door het rouwproces heen helpt. Troost vinden bij familie en vrienden, de pijn toelaten, veel mensen hebben daar moeite mee. Daarom is het goed om het afscheid persoonlijk te maken. Ik denk met heel warme herinneringen terug aan de uitvaart van mijn vader. Als je met een fijn gevoel terugdenkt aan de uitvaart, als je een verbinding hebt gevoeld met familie en vrienden, als het ging zoals je wilde, dan kun je alle bijbehorende emoties beter toelaten. Het proces gaat dan sneller, daar ben ik heilig van overtuigd."

Weg met het taboe

Ook uitvaartorganisator Orlanda Adams is ervan overtuigd dat die persoonlijke benadering het rouwproces anders maakt. "Verdriet haal je niet weg. Iedereen moet daar op zijn eigen manier doorheen. Maar een mooie uitvaart kan dat verdriet wel verzachten. We horen vaak als we een uitvaart laten regelen: 'Mag ik hier blij mee zijn?' Ja natuurlijk mag je blij zijn! De dood is al verdrietig genoeg.

Afscheid nemen van een dierbare op een persoonlijke manier sluit steeds meer aan op de wensen van de nabestaanden. Als je wilt, kun je alle kanten op, het is enorm in ontwikkeling. Het team en ik werken samen met partijen die ervoor willen gaan en mensen geven wat ze willen. We hebben in Nederland veel vrijheid rond de uitvaart, want we hoeven ons niet aan veel regels te houden. Dat is fijn. We zien dat veel mensen op dit moment kiezen voor ons bourgondische thema: het levensgenieten, met goede wijn, lekker eten, op een mooie locatie. Ook duurzame uitvaarten raken steeds meer in trek.

"Het overgrote deel van de mensen wil overigens nog een traditionele uitvaart, maar er is wel degelijk een verschuiving op gang. De generatie die nu het afscheid voor ouders moet gaan regelen, gaat het verschil maken - in die ontwikkeling zitten we nu volop. We laten steeds meer het idee los dat een uitvaart zwaar moet zijn. We zien het leven steeds meer als een feestje, het afscheid mag dus ook best een feestje zijn.

Ik zie dat bij jongeren het taboe om het anders te willen doen er al veel meer vanaf is. Zo organiseerden wij ooit voor de schoolgenoten van een overleden jongen een aparte dienst. De kinderen mochten niet bij de officiële dienst zijn, dat vond zijn familie te druk en heftig, en dus haalden zij met behulp van crowdfunding geld op voor een eigen afscheid. Dat was geweldig om te doen. Die kinderen wilden optreden, piano spelen, voordragen. Het was heel mooi te zien hoe zij de regie pakten over hun eigen ceremonie. Want dat is natuurlijk waar het uiteindelijk om gaat: dat mensen op hun eigen manier afscheid kunnen nemen. Of dat nu met een glimlach, een traan, of beide is: het is allemaal goed. Als je maar vrede hebt met de manier waarop het is gegaan."