Het ultieme verraad

Willem Holleeder belandt mogelijk door toedoen van zijn eigen zussen definitief achter de tralies. Het ultieme verraad, noemde zijn zus Astrid het deze week. Het is natuurlijk een extreem geval, maar knetterende ruzie tussen broers en zussen komt opvallend vaak voor. Waarom is dat, en wat kun je ertegen doen?

Netwerk Notarissen deed in 2016 voor het laatst onderzoek naar familiebanden. Daaruit bleek dat ruim een derde van meer dan 1300 ondervraagde Nederlanders al jaren geen contact meer had met een broer of zus. 

Rick (49) was tot voor kort een van die mensen. Hij was de afgelopen drie jaar gebrouilleerd met zijn zus Belinda. Zelfs op momenten dat ze elkaar hard nodig hadden, bleven ze elkaar negeren. De ruzie ontstond toen Rick na zijn scheiding 'ging puberen', zoals hij het zelf zegt. "Ik was achttien jaar getrouwd geweest en daarna nam ik veel slechte beslissingen, om het zo maar te zeggen. Mijn zus vond dat maar niets. Ze had veel kritiek op mijn losbandige levensstijl en daar had ik op een bepaald moment schoon genoeg van."

Door het dolle heen
Hij verbrak alle banden met haar, blokkeerde haar zelfs op Facebook.  Maar na verloop van tijd begon hij haar toch te missen. “We hadden altijd een heel goede band, deelden lief en leed. We hebben veel meegemaakt samen, onze jeugd was geen pretje. En ik begon ook wel te beseffen dat ze destijds gewoon gelijk had gehad met haar kritiek." Zijn nieuwe vrouw spoorde hem aan om contact te zoeken met zijn zus. Dat deed hij. "Ze was door het dolle heen dat ik haar benaderde. Zij had die stap ook willen zetten, maar durfde het niet, vertelde ze."

'Van terugkijken op het verleden krijg je een stijve nek'

In de tussentijd bleek hun moeder te zijn overleden. Maar omdat Rick met zijn hele familie in de clinch ligt, had niemand hem daarvan op de hoogte gebracht. Ook Belinda niet. Die woont in België en ging ervan uit dat de Nederlandse tak van de familie Rick wel had ingelicht. En tot Ricks grote verdriet bleek hij ook nog een belangrijk moment in het leven van zijn zus te hebben gemist. "Haar zoon van 28, mijn neef, was bijna overleden aan kanker. Verdikkeme, zei ik, je had me altijd mogen bellen. Ik heb haar kinderen mede opgevoed. Ik baal ervan dat ik er in die periode niet voor ze geweest ben door die stomme koppigheid. Maar ja, achteraf kijk je een koe in de kont. Van terugkijken op het verleden krijg je alleen maar een stijve nek."

Over een paar weken sluiten ze elkaar eindelijk weer in de armen. Dan gaan Rick en zijn nieuwe vrouw een lang weekend op bezoek bij Belinda in België. "Ik kijk reikhalzend uit naar het moment dat we elkaar weer kunnen zien. De kinderen zijn ook heel blij dat ome Rick weer in the picture is."

Problemen ontstaan al vroeg
Familietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt is gespecialiseerd in familieverhoudingen. Volgens haar wordt de kiem voor conflicten op latere leeftijd vaak al gelegd in de jeugd. De vijf voornaamste struikelblokken waarbij het mis kan gaan:

1. Erfenis
"Als de ouders overlijden, worden vaak rekeningen vereffend. Een kind dat altijd het oogappeltje was, kan door broers en zussen dan opzij geschoven worden, zo van: jij hebt al zo veel liefde gehad, nu ben ík aan de beurt."

2. Partnerkeuze
"Het levert problemen op als broers of zussen partners krijgen die je niet mag, of andersom. Vaak vinden zusjes het moeilijk als een broer met een vriendinnetje aankomt, en broers vinden de vriend van hun zus nooit goed genoeg voor haar. Dat kan grote verwijdering geven. Maar je kan niet kiezen tussen je partner en je broer of zus, het is én-én. Ik zeg ook vaak: als je de vrouw van je broer niet mag, spreek dan af en toe samen af. Waarom zou dat niet gewoon kunnen? Straks sta je samen aan het graf van je ouders. Op de lange termijn zul je elkaar toch altijd weer tegenkomen."

3. Andere ideeën over de ouders
​"Ieder kind in een gezin heeft zijn eigen waarheid over hun jeugd. Iemand kan zeggen: ik heb een hele koude moeder, terwijl zijn broer diezelfde moeder een warme lieverd vindt. En het is allebei waar. Je kunt uit hetzelfde gezin komen en heel andere ouders gehad hebben. Een oudste kind roept wat anders op bij ouders dan een jongste of middelste kind. Maar het is een bron van conflict tussen broers en zussen."

4. Gescheiden ouders
"Als ouders uit elkaar gaan en de kinderen verdelen, kan dat een leven lang doorwerken. Ik heb twee volwassen mannen elkaar ongelooflijk kwalijk horen nemen dat de een bij zijn vader bleef en de ander bij zijn moeder. Terwijl kinderen dat niet doen uit luxe, maar uit noodzaak. Ik ben er daarom erg op tegen dat de kinderen verdeeld worden over de ouders. Broers en zussen vechten dan hun hele verdere leven de ruzie van de ouders uit."

5. Jaloezie
"Op meerdere manieren. Vaak hebben ouders een favoriet kind en als je dat niet bent, dan blijf je vechten voor die liefde waar de ander meer van krijgt. Broers en zusjes nemen dat het favoriete kind kwalijk, in plaats van hun ouders. In feite bescherm je je ouders altijd. Daarnaast heerst er tussen broers en zussen altijd rivaliteit, dat is gewoon zo. Tussen meisjes bijvoorbeeld over wie de mooiste is, of wie het eerst een vriendje heeft. Dat is pas ernstig als ouders eraan mee gaan doen ('Je zusje is ook veel knapper/ beter/ slimmer'), en kinderen tegen elkaar opzetten. Dan gaat het veel dieper. Tot slot kan het zo zijn dat alle aandacht in een gezin uitgaat naar één kind, het zorgenkind. Zo'n kind kan er niets aan doen, maar toch wordt hen dat vaak kwalijk genomen door broers en zussen. 'Het ging altijd maar over Michiel, want Michiel had een handicap'."

'Met broers en zussen word je langer oud dan met je ouders'

Hoe voorkom je dat het misgaat en hoe los je het op? Belangrijk is om elkaar vooral dingen te gunnen. "Gun je zus dat ze mooier is of meer geld heeft, gun je broer dat hij mooier woont." En: praat en luister naar elkaar. "Doe ieder verhaal recht en neem het serieus. Als de ander zijn versie van gebeurtenissen van vroeger vertelt, zeg dan niet meteen: hoe kom je daarbij, zo was het niet! Wat de één op een bepaalde manier heeft ervaren, kan de ander heel anders hebben beleefd. Iedere broer of zus van dezelfde ouders heeft andere ouders gehad."

Langst levende relatie
Volgens Van den Eerenbeemt kun je bovendien nooit definitief breken met je familie. "Het zijn gegeven relaties, die je niet kiest. Broers en zussen horen bij je, ze zijn het merg van je bot, zoals een Surinaamse uitdrukking zo mooi luidt. Je krijgt ze er niet uit." En dat moet je ook helemaal niet willen, betoogt ze: "Met broers en zussen word je langer oud dan met je ouders. Ze zijn je langst levende relatie. Met hen deel je de familiegeschiedenis waarin ieder een eigen plaats wil hebben. Negen van de tien keer als ik aan mensen vraag: als u 's nachts in nood bent, wie belt u dan? Dan zeggen ze: mijn broer of zus. Van hen moet je het hebben."

Door Roxanne Vis