Genezing van hiv is een stap dichterbij, maar we zijn er nog niet

IciStem, een samenwerking tussen diverse Europese wetenschappers, onderzocht de effecten van stamceltransplantatie op hiv. Bij zo'n transplantatie wordt het afweersysteem vervangen met behulp van stamcellen van een donor. De getransplanteerde stamcellen zorgen dan voor de vorming van nieuwe bloedcellen. De patiënten kregen de stamceltransplantatie omdat zij kanker hadden.

Poortje

Zo'n 1 à 2 procent van de bevolking heeft cellen die niet ontvankelijk zijn voor het hiv-virus. Daarmee kun je mensen die hiv hebben stamceltransplantatie geven. "Er mist een bepaald poortje op de cellen. Hiv gebruikt dat poortje om naar binnen te gaan", legt Anne Wensing, een van de hoofdonderzoekers uit in een persbericht. Door stamceltransplantatie ontbreekt dit poortje, ook wel de receptor, op de nieuwe afweercellen, waardoor hiv geen kans meer heeft.

Onder toezicht van artsen van het UMC Utrecht zijn de patiënten gestopt met het nemen van hiv-remmers. Bij de Britse patiënt is 18 maanden na het stoppen van de medicijnen het virus niet teruggekeerd, een Duitse patiënt is nu drieënhalve maand virusvrij.

DNA

Hiv is moeilijk te genezen, omdat het virus zich nestelt in ons DNA. Met de stamceltransplantatie zijn we een stap dichterbij, zegt Eric Trinthamer, woordvoerder van het UMC Utrecht. "Maar dit is geen methode waarmee je de 37 miljoen hiv-patiënten wereldwijd kunt genezen. Er zijn slechts 22.000 geschikte donoren. Daarnaast is stamceltransplantatie ingrijpend. Deze mensen hadden ook kanker, deze methode was hun laatste redmiddel."

In 2007 was de Amerikaan Timothy Brown de eerste die vrij van hiv werd verklaard. "Toen was het een gok", legt Trinthamer uit. "Dat is vervolgens nader bestudeerd en uit dat onderzoek komen deze patiënten voort. Doordat je nu weet hoe de techniek werkt, kun je komen tot een methode die makkelijker is."

Gentherapie

Die methode kan gezocht worden in de gentherapie. "We weten dat het hiv-virus via poortjes de cel binnenkomt", zegt Marc van Mil, docent biomedische genetica en verbonden aan de Universiteit Utrecht. "Als je dat kunt voorkomen of kunt terugdraaien, kun je mensen genezen. Met stamceltransplantatie worden de cellen vervangen, maar met gentherapie worden de poortjes waardoor het virus binnendringt vervangen."

Je zorgt er daarmee voor dat het immuunsysteem niet meer vatbaar is voor het virus, legt Van Mil uit. Net als bij de geschikte donoren voor stamceltransplantatie aan de hand is. "De eigen stamcellen worden opnieuw geprogrammeerd."

Gemanipuleerde baby's

Maar voordat je zoiets echt kunt toepassen, is er veel vervolgonderzoek nodig. Onlangs was er veel ophef over een Chinese arts die genetisch gemanipuleerde baby's op de wereld had gezet. De baby's waren zonder toestemming van de autoriteiten resistent gemaakt tegen hiv.

"Zoiets wil je niet doen bij kinderen die gezond zijn", zegt Van Mil. "Maar het gaat hier om hetzelfde principe als gentherapie bij volwassenen. De vraag is alleen: wanneer is het veilig? Dat moet uitvoerig onderzocht worden en dat kan nog een tijd gaan duren."

Aidsfonds: dit is hoopvol

"Dit is geweldig inspirerend nieuws en na tientallen jaren van onderzoek een hoopvol resultaat", zegt Mark Vermeulen, directeur Aidsfonds, in een persbericht. "Genezen is de droom van iedereen die hiv heeft, het betekent het einde van levenslang pillen slikken en van het stigma."

"De zoektocht naar hiv-genezing gaat onverminderd door", vervolgt hij. "Want we willen uiteindelijk een genezingsbehandeling die minder ingrijpend is en toegankelijk is voor de 37 miljoen mensen met hiv op de wereld. Daarom blijven wij investeren in onderzoek naar genezing, om meer nieuwe doorbraken te forceren."