Waarom een schildpad honderden jaren ouder wordt dan een fruitvlieg
Heb je je ooit afgevraagd waarom een fruitvlieg slechts enkele weken leeft, maar een schildpad rustig honderden jaren oud kan worden? En waarom een mens na tachtig jaar toch echt bejaard is?
Arts David van Bodegom heeft zich jaren met het raadsel over ouderdom beziggehouden. "Er hebben verschillende theorieën bestaan over waarom we oud worden en uiteindelijk doodgaan", begint Van Bodegom zijn uitleg. "Het zou te maken hebben met speciale stoffen zoals anti-oxidanten, of er zou een teller op ons hart staan met een maximaal aantal slagen. Allemaal niet waar."
In zijn nieuwe boek 'Het Geheim van de Schildpad', dat vanaf morgen in de winkels ligt, vergelijkt Van Bodegom de levensduur van talloze voorbeelden uit de natuur. Door stil te staan bij de manier waarop schildpadden, muizen, walvissen en nog veel meer dieren ouder worden, probeert hij ons eigen ouderdomsproces beter te begrijpen.
Slijtage
"Ouderdom is eigenlijk de slijtageslag van het lichaam", zegt de arts. "Bij het gebruik van het lichaam treedt constant schade op. Die schade herstelt nooit helemaal perfect en daarom stapelt het zich langzaam maar zeker op."
Iedere diersoort slijt alleen op een ander tempo. De verschillen in jaren zijn soms enorm, en dat komt volgens Van Bodegom door de manier waarop het lichaam wordt 'gebruikt'.
Een muis kan zich bijvoorbeeld snel voortplanten, heeft een klein lichaam en loopt bovendien veel risico op sterfte door vijanden. Omdat het evolutionair gezien voor de muis weinig zin heeft om lang te leven, worden beschadigingen aan het lichaam van de muis minder snel gerepareerd dan bij de schildpad of de walvis.
Intensief leven
De muis krijgt dus een korte tijd van de natuur, waardoor het beestje ook heel intensief leeft. "Dat zie je bijvoorbeeld aan zijn hartslag: die slaat honderden keren per minuut. De stofwisseling is razendsnel. Je kunt je voorstellen dat het lichaam van de muis sneller en heftiger beschadigd raakt dan het lichaam van de schildpad."
Een schildpad heeft een totaal andere snelheid van energieverbruik en herstel van beschadigingen. Van Bodegom: "Het is geen kwestie van succes dat een schildpad zo oud wordt, maar van zuinigheid."
Of we met deze kennis een manier kunnen verzinnen om het ouderdomsproces bij mensen tegen te gaan? "Als arts ben ik helemaal niet geïnteresseerd in het oprekken van de levensduur", zegt van Bodegom. "Van een langer leven wordt je niet per se gelukkig. Van een gezond leven wel. En daar probeer ik als arts bij te helpen."
Geen wonderpil
Je kunt een poging wagen je lichaam minder heftig te beschadigen, zegt de arts. "Het gaat om de goede balans vinden in bewegen, en rust houden om te kunnen herstellen. Zo kun je op een gezonde manier de leeftijdsgrens bereiken."
De slotsom is wel: hoe gezond en gebalanceerd iemand ook leeft, er zit altijd een biologische grens aan de leeftijd. "Het is een illusie dat je met een of andere wonderpil het eeuwige leven kan hebben. De code van het ouderdomsproces valt niet te kraken; alles in de natuur veroudert en gaat uiteindelijk dood."