Staatssecretaris Snel misleidde Kamer in toeslagenaffaire, hield documenten achter

Het gaat om vertrouwelijke evaluatierapporten uit 2015, waarover RTL Nieuws en Trouw beschikken. Daaruit blijkt dat het onrechtmatig stopzetten van toeslagen voor kinderopvang schering en inslag was.

Van kastje naar de muur

Ook blijkt eruit dat intern jarenlang bekend was dat veel meer ouders getroffen waren door de ontspoorde fraudejacht.

De Tweede Kamer vraagt al anderhalf jaar naar deze documenten, maar wordt door de staatssecretaris van het kastje naar de muur gestuurd. Ook afgelopen vrijdag gaf Snel een ontwijkend antwoord aan de Kamer en verstrekte deze stukken niet.

'Staatssecretaris heeft groot probleem'

Kamerleden reageren geschokt op de onthullingen en laten doorschemeren dat Snel volgende week een zwaar Kamerdebat wacht over zijn rol in de affaire. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt: "Het is zeer ernstig dat documenten waarom ik al maanden vraag, buiten het zicht van iedereen worden gehouden."

CDA, VVD, PVDA en SP willen nog deze week opheldering en eisen dat de stukken alsnog openbaar worden. Helma Lodders (VVD): "Het is zeer ernstig als leed voorkomen had kunnen worden als documenten eerder gedeeld zouden zijn."

Henk Nijboer (PvdA): "De staatssecretaris heeft een heel groot probleem."

Codenamen

Het gaat om evaluatierapporten van het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) die allemaal in maart 2015 zijn opgesteld, en codenamen kregen als: Tonga, Hawai, Danny De.

In sommige zaken gaat het echt om fraude, in andere blijkt dat ouders ook zonder enig bewijs werden aangepakt. 'Toeslagen moeten worden stopgezet', zo staat in de evaluatierapporten. Ouders werden aangemerkt als fraudeur en moesten tienduizenden euro’s terugbetalen.

Geheime digitale schijf

In de stukken wordt vermeld hoeveel de fraudejacht opleverde, maar ook hoeveel bezwaren door gedupeerde ouders in deze zaken werd ingediend. Uit die hoge aantallen bleek al dat er iets goed mis was.

Staatssecretaris Snel zei juist steeds dat hij 'geen externe signalen' had dat het in meer zaken net zo ernstig mis was gegaan, als in de affaire rond een gastouderbureau in Eindhoven, waar zo’n 300 ouders slachtoffer werden.

Het bewijs dat de Kamer willens en wetens informatie wordt onthouden duikt op in documenten die Snel vrijgaf na een verzoek van RTL Nieuws en Trouw. Daarin staat de (deels gelakte) inventarislijst van de geheime digitale schijf. Onderdeel daarvan is een overzicht van de evaluatierapporten van het CAF-team. (Zie: bijlage 3, pag. 7 en 28)

Jacht op klokkenluider

Uitgerekend deze stukken werden in september vorig jaar ondergebracht in een speciale beveiligde digitale omgeving bij de Belastingdienst, waar bijna niemand meer bij kon.

Dit gebeurde nadat staatssecretaris Snel en zijn ambtelijke top een onderzoek instelden naar het lekken van informatie uit de stukken. De Belastingdienst werd in rechtszaken geconfronteerd met ontlastende informatie voor ouders die uit die stukken kwam.

Opmerkelijk is dat onderzoekers die daarna door Snel werden ingeschakeld deze digitale werkmappen niet onderzochten. Terwijl die onderzoekers juist moesten achterhalen welke informatie eerder was achtergehouden in rechtszaken en voor de Tweede Kamer. In die periode begon tegelijk de jacht op een klokkenluider, die ervan werd verdacht stukken naar buiten te hebben gebracht.

Documenten 'verplaatst'

Snel beweerde in de zomer na Kamervragen dat er slechts stukken uit andere bestanden naar deze schrijf waren 'gekopieerd'. Uit interne documenten van de Belastingdienst blijkt echter dat Belastingdienst / Toeslagen alle gevoelige documenten over deze zaak uit digitale bestanden werden 'verplaatst' naar de geheime map waar alleen enkele hoofdrolspelers in de toeslagenaffaire bij konden, zo staat in een ambtelijke notitie van 19 september 2018.

De staatssecretaris wist dat alle informatie op een speciale digitale plek verzameld werd, maar meldde dit niet aan de Kamer. Op deze schijf staan de vertrouwelijke CAF-evaluatierapporten uit 2015 en tal van andere documenten die Snel de Tweede Kamer tot dusver weigert te verstrekken.

'Niet actief verder zoeken'

Uit de vrijgegeven documenten blijkt verder dat Snel ambtelijk meermalen werd geïnformeerd over andere CAF-zaken dan de Eindhovense zaak van 300 ouders, die CAF11 heet. Intern wordt in september 2018 al gesproken over andere CAF-zaken, en zelfs over schadevergoeding. In een interne actielijst van 20 september: "Eventueel ook CAF-breed beoordelen of schadevergoedingen moeten worden toegekend."

Afgesproken wordt dat er een notitie moet worden gemaakt over schadevergoedingen voor ouders 'inclusief precedentwerking voor de hele Belastingdienst'. Ambtenaren waarschuwen meermalen voor die precedentwerking. In oktober 2018 wordt geprobeerd de zaak klein te houden en slechts enkele ouders tegemoet te komen. Letterlijk staat in een interne notitie: "Niet actief op andere dossiers zoekacties doen."

Gezinnen in bittere armoede

Uiteindelijk werd pas deze maand de eerste groep van 300 ouders een ruimhartige compensatie beloofd, na het advies van de commissie-Donner, ruim een jaar later. Het onderzoek naar 170 andere CAF-zaken en naar Toeslagen als geheel, loopt nog.

Kamerleden wijzen erop dat als de informatie eerder naar buiten was gekomen, er eerder voor ouders een oplossing mogelijk was geweest.

'Beerput steeds verder open' 

Renske Leijten (SP) zegt dat het bewust informatie achterhouden 'een groot probleem' is: "Ook blijft onduidelijk waarom er toch zolang doorgegaan is met nietsontziende invorderingen die gezinnen in bittere armoede stortte." Helma Lodders, van regeringspartij VVD: "De beerput gaat steeds verder open. De hele situatie is schandalig, op de eerste plaats richting ouders." 

Snel: 'Stukken niet voor ogen'

PvdA-Kamerlid Henk Nijboer: "De schellen vallen je van de ogen nu blijkt dat de staatssecretaris al veel eerder op de hoogte was van de omvang en ernst van de situatie. Dat deze informatie is verzwegen is heel erg. De overheid gedraagt zich als een bullebak, ouders zijn de dupe en de staatssecretaris probeert voor hem onwelgevallige documenten in de doofpot te stoppen."

Staatssecretaris Snel wilde gisteren geen antwoord geven op de vraag sinds wanneer hij persoonlijk op de hoogte was van de rapporten uit 2015. Ook wordt niet ingegaan op het verwijderen van onder meer deze documenten naar de speciale beveiligde schijf. Zijn woordvoerder zegt dat Snel in de Kamerbrief van afgelopen vrijdag 'specifieke CAF-zaken - anders dan CAF 11- niet voor ogen had'. De Belastingdienst verwijst verder naar vervolg-onderzoek in de 170 CAF-zaken, waarin dit aan de orde komt.